Iacobus de Voragine,
Quadragesimale, sermo
66 (Schneyer : 260)">, Sigle de Schneyer : T23
| << | >> |
| Plan : synthétique classique pas de plan V. interventions éditoriales (en rouge) |
Distinctions (5) Thema
Tulerunt lapides Iudei ut iacerent in eum ;
Iesus
autem abscondit se, et exiuit de templo (Ioan. 8, 59).
Christi actio nostra est instructio. In isto euangelio duo tanguntur: (uerba Christi, miracula Christi, exemplum Christi)
Omnia que Christus dicebat et faciebat, ad nostram utilitatem conuertebat et ad nostram instructionem.
Si enim dicebat uerba, conuertebat ea ad nostram instructionem.
Si faciebat miracula, conuertebat ea ad nostre fidei confirmationem.
Si prebebat exempla, conuertebat illa ad nostram informationem ; sicut patet hic, quando Dominus a Iudeis furentibus se absentauit, dans nobis exemplum, quod et nos similiter faciamus.
In uerbo ergo premisso duo tanguntur.
Primum est Iudeorum magna malitia, qui Christum uoluerunt lapidare.
Secundum est magna Christi patientia, qui eis uoluit cedere.
I : Iudeorum magna malitia, qui uoluerunt Christum lapidare
I.A : Iudei quattuor mortes Christum pati uoluerunt (Iudei, occisio Christi, penitentia, conuersio, heretici, cogitatio mala, recidiuum peccati)
Circa primum sciendum, quod Iudei quattuor mortes Christum pati uoluerunt.
Primo enim eum uoluerunt occidere, cum adhuc esset paruulus, scilicet tempore Herodis.
Secundo uoluerunt eum de quodam montis supercilio precipitare, ut sic confracto cerebro, et capite colliso, moreretur, sicut habetur.
Tertio uoluerunt ipsum lapidare, sicut patet hic.
Quarto uoluerunt ipsum crucifigere, et crucifixerunt.
Multi autem sunt, qui hodie istis quattuor modis Christum occidunt.
Primo cum est adhuc paruulus : Christus enim paruulus est in illis, qui de nouo ad penitentiam conuertuntur, de quibus dicitur :
Filioli mei quos iterum parturio, donec formetur Christus in uobis. (Gal. 4, 19
).
Illi igitur qui de nouo ad penitentiam conuersos scandalizant, uel ab ipsa penitentia reuocant, Christum paruulum in eorum cordibus occidunt ; contra quos dicitur :
Qui scandalizauerit unum de pusillis istis, qui in me credunt, expedit ei, ut suspendatur mola asinaria in collo eius, et demergatur in profundum maris (Matth. 18).
Alii sunt scilicet, qui Christum precipitant, et caput sibi frangunt : isti sunt heretici ; nam sicut dicitur :
Caput Christi est Deus (I. Cor. 11).
Heretici igitur, qui Christum Deum esse non credunt, caput sibi auferunt.
Alii ipsum lapidant : isti sunt qui malas cogitationes et uoluntates habere non cessant ; quelibet enim mala cogitatio et mala uoluntas, est unus lapis quem in Christum mittunt.
Beda : Quotquot malas cogitationes quis assumit, quasi tot lapides Christo immittit.
Alii sunt qui Christum crucifigunt : isti sunt qui iterum ad peccatum redeunt ; de quibus dicitur :
Rursum crucifigentes sibimetipsis filium Dei (Hebr. 6).
Ambros. : Quid est Iesus nisi ueritas, pax et iustitia ?
Qui igitur pro falsitate relinquit ueritatem, et pro cupiditate dirumpit et odit pacem, et pro aliquo premio occultat iustitiam, nihil aliud dicitur facere quam lapidare, et crucifigere, et occidere Christum.
I.B : B. Quid significat quod Iudei in Christum lapides uoluerunt immittere (Iudei)
I.B.1 : pons Passionis Christi (pila, mundus, tabula, pons, penitentia, baptismus, paradisus, innocentia, quattuor trabes crucis)
In hoc autem quod Iudei in Christum lapides uoluerunt immittere, uidentur pilam pontis inchoasse ; nam Christus dicitur pontifex, id est pontem faciens ; in Epistola autem agitur de ponte cum dicitur :
Christus assistens pontifex
, id est faciens pontem ; in Euangelio autem agitur de pila : tunc enim Iudei pilam fecerunt, quando lapides in Christum miserunt ; sed in passione crux posita est super pilam, et sic nobis pons factus est.
Mundus enim iste erat tamquam fluuius rapidus, et tamquam mare periculosum, in quo omnes periclitabantur.
Sed contra istud naufragium debit nobis Christus triplex adiutorium scilicet nauem, tabulam et pontem.
Nauis enim innocentia est, in qua positus fuit Adam ; sed ista nauis fracta fuit, quando ipse peccauit.
In hac naui fuit Beata Uirgo que naui integra et saluis mercibus, ad portum Paradisi peruenit : in hac naui sunt omnes pueri baptizati, quamdiu seruant innocentiam baptismalem ; sed quia fere omnes frangunt nauem baptismalis innocentie, ideo Deus parauit tabulam penitentie ; nam secundum Hiero. : Penitentia est prima tabula post naufragium.
In hac tabula penitentie fuit Maria Magdalena, que cum ista tabula ad portum Paradisi peruenit ; immo et multas uirgines, que erant in naui innocentie transcendit, et quantum ad meritum, et quantum ad premium.
Bernard. : Sicut Deus non priuabit bonis eos, qui ambulant in innocentia ; ita non priuabit bonis eos, qui ambulant in penitentia.
Quia uero sunt multi, qui frangunt nauem innocentie, et qui perdunt tabulam penitentie.
Ideo Deus tertium adiutorium preparauit, scilicet pontem passionis sue.
Iste pons hodie initiatus est in pile fundatione ; sed in parasceue consummatus est in trabium et tabularum suppositione.
Tunc igitur quattuor trabes superinducte sunt ; quarum prima fuit de palma ; secunda de oliua ; tertia de cedro ; quarta de cypresso ; de his enim lignis crux facta fuit.
Deinde super has trabes posita est tabula, id est caro Christi purissima, que quattuor clauis fuit confixa, et sic factus est pons.
Ideo Christus bene dicitur pontifex, id est pontem faciens.
I.B.2 : Christus pontifex triplici de causa (Christus pontifex)
Nihilominus dicitur pontifex triplici de causa.
I.B.2.a : propter habitum
Primo propter habitum : habuit enim amictum, quando fuit uelatus.
Habuit albam uestem, quando ad Herodem fuit ductus, et ab eodem alba ueste fuit indutus.
Habuit planetam, quando purpura a militibus fuit circumdatus.
Habuit cingulum et stolam, quando ad columnam fuit ligatus.
Habuit manipulum, quando in manibus fuit clauis confixus.
Habuit mitram, quando spinis fuit coronatus.
Habuit baculum pastoralem, quando arundo fuit sibi data in manibus.
Habuit sandalia, quando habuit clauos in pedibus.
I.B.2.b : propter unctionis mysterium
Secundo dicitur pontifex propter unctionis mysterium ; ipse enim fuit unctus, iuxta illud Psal. :
Unxit te Deus, Deus tuus oleo letitie pre consortibus tuis (Psal. 44).
Olim quidem Deus erat homini durus, sed Christus est unctus, ideo factus mansuetus, ideo dicitur : unxit te Deus, etc.
Olim erat iratus, sed factus est letus ; ideo dicitur : oleo letitie.
Olim de gratia sua erat auarus, sed in Christo factus est largus, ideo dicitur : pre consortibus tuis ; dedit enim sibi spiritum sine mensura :
de cuius plenitudine nos omnes accepimus (Ioan. I).
I.B.2.c : propter officium
Tertio dicitur pontifex propter officium, quod quidem officium triplex est.
Primum est pro populo orare, et Christus pro nobis orauit multipliciter, nam orauit uerbis :
Non pro eis rogo tantum ; sed et pro eis, qui credituri sunt per uerba illorum in me (Ioan. 17).
Orauit lachrymis :
Cum clamore ualido, et lachrymis offerens, exauditus est pro sua reuerentia (Hebr. 5).
Orauit sanguine :
Accessistis ad sanguinis aspersionem melius loquentem quam
Abel
(Hebr. 12).
Orat etiam quotidie cicatricum representatione, quia eas quotidie patri representat.
Intrauit
Iesus
in ipsum celum, ut appareat nunc uultui Dei pro nobis (Hebr. 9).
Secundum officium pontificis est sacrificium offerre ; et illud Christus habuit, qui seipsum pro nobis in sacrificium obtulit.
Per Spiritum sanctum semetipsum obtulit immaculatum Deo (Ibid.).
Quando autem sacrificium offerebatur, igne accendebatur ; et ipse fuit accensus igne amoris quoad animam.
De quo igne dicitur :
Ignem ueni mittere in terram, etc. (Luc. 12) Isto igne fuit totus accensus.
Maiorem hac dilectionem nemo habet, ut animam suam ponat quis pro amicis suis (Ioan. 15, 13).
Fuit accensus igne doloris, quoad corpus et animam :
O uos omnes, qui transitis per uiam, etc. (Thr.
I) Fuit accensus igne passionis, quoad carnem suam ; Psal. :
Igne me examinasti, et non est inuenta in me iniquitas (Psal. 16).
Tertium officium pontificis est prebendas distribuere ; et ipse prebendas distribuit, sicut Ambrosius dicit in hec uerba : Auctor humani generis in crucem extensus pietatis officia diuidebat ; persecutionem apostolis, pacem discipulis, corpus Iudeis, patri spiritum, uirgini paranymphum, latroni Paradisum, peccatoribus infernum, Christianis penitentibus crucem penitentie delegauit.
I : Iudeorum magna malitia, qui uoluerunt Christum lapidare (patientia, rixe)
II : II. magna Christi patientia, qui Iudeis uoluit cedere → dat nobis exemplum erga tria genra hominum qui sunt (patientia, rixe)
Secundo in Christo fuit magna patientia in hoc, quod a Iudeis furentibus se absentauit.
In hoc dat nobis exemplum, ne immisceamus nos rixis ; sed homines rixosos et contentiosos declinemus ; maxime quando ex nostris correctionibus peiores fieri uidentur.
I.A : Iudei quattuor mortes Christum pati uoluerunt (admonitio)
II.A : sicut cera mollis → tales sunt sepe admonendi (admonitio)
Sunt enim quidam sicut cera mollis : alii sicut lapides ; alii sicut spine pungentes.
Cera mollis si tangitur statim cedit, et se duci permittit : sic etiam sunt multi, qui ita mansueti sunt, quod quando tanguntur, id est reprehenduntur, statim obediunt, et ad omne opus bonum se duci permittunt, in quorum persona Propheta dicit :
Factum est cor meum, tamquam cera liquescens (Ps., 21).
Tales sunt sepe admonendi, quia sicut dicit Chrysostomus, Iustus si admonitus non fuerit, per negligentiam euanescit.
I.B : B. Quid significat quod Iudei in Christum lapides uoluerunt immittere (correctio)
II.B : sicut lapides: → tales sunt sepe admonendi et reprehendendi (correctio)
Alii sunt sicut lapides ; lapis enim si tangitur non cedit ; tamen non ledit, sic sunt multi, qui quando reprehenduntur non obediunt, sed in sua duritia persistunt :
Cor eius indurabitur tamquam lapis (Iob. 41) ; unum tamen bonum habent, quia contra se reprehendentes non mouentur, nec uerba iniuriosa eis dicunt.
Tales sepe admonendi sunt et reprehendendi, quia sepe mollescunt cum reprehenduntur et corriguntur, quia dicitur : Lapides excauant aque (Iob. 14).
Sicut enim lapides ex frequentatione aque excauantur ; sic multoties homines duri, ex frequenti reprehensione corriguntur.
II.C : C. sicut spine pungentes → oportet, qui uolunt tales reprehendere, ut prius se arment (memoria Passionis Christi, charitas)
Alii sunt sicut spine : nam si spine tanguntur non cedunt, insuper pungunt ; sic sunt multi, qui quando reprehenduntur non se corrigunt ; et insuper ipsi reprehendentibus uerba contumeliosa inferunt ; et ideo oportet, qui uolunt tales homines spinosos reprehendere, ut prius se arment forti patientia, id est dominice passionis memoria et charitate succensa.
De ista triplici armatura dicitur :
Preuaricatores quasi spine euellentur uniuersi, que non tolluntur manibus, et si quis eas tangere uoluerit armabitur ferro, et ligno lanceato, igneque succense comburentur usque ad nihilum (2. Reg.
23).
Si quis igitur talem reprehendere uoluerit, debet se armare lorica ferrea, id est impenetrabili patientia, ideo dicitur : Armabitur ferro.
Debet se armare Dominice Passionis memoria, ideo dicitur :
Ligno lanceato ; Christus enim fuit lignum, de quo dicitur : Erit tamquam lignum, quod plantatum est secus, etc. (Psal. I ?
) Istud lignum fuit lanceatum scilicet in cruce lancea perforatum.
Debet se armare succenda charitate, ut sic omnia uerba maledicta ab illis spinosis prolata, igne charitatis comburantur et ad nihilum redigantur : sicut uidemus in spinis, que igni imposite comburuntur et annihilantur, ideo dicitur : Igneque succense comburentur usque ad nihilum.