Iacobus de Voragine,
Quadragesimale, sermo
65 (Schneyer : 259)">, Sigle de Schneyer : T23
| << | >> |
| Plan : synthétique classique pas de plan V. interventions éditoriales (en rouge) |
Distinctions (1) Thema
Quis ex uobis arguet me de peccato ?
Si ueritatem dico uobis, quare non creditis mihi (Ioan. 8) ?
I : Christus predicator ueritatis
Una magna causa quare Iudei Christum persequebantur erat, ex eo quod ueritatem predicabat, quam ipsi recipere nolebant, ideo dicit : Si ueritatem dico uobis, quare non creditis mihi ?
I.A : Qui predicat ueritatem doctrine debet habere sanctitatem uite
Ille enim qui predicat ueritatem doctrine, debet habere sanctitatem uite, ideo premittit : Quis ex uobis arguet me de peccato ?
Non enim potuit argui de peccato cordis, quia semper habuit cogitationes sanctas ; nec de peccato oris, quia semper habuit locutiones discretas ; nec de peccato operis, quia semper habuit operationes iustas ; nec de peccato omissionis, quia nullum bonum quod facere debuit, omisit ; non de peccato originis, quia nullum peccatum originale contraxit ; sed fuit sanctus conceptus, et sanctus in partu.
Talis igitur, qui habet talem sanctitatem uite, secure potest predicare ueritatem doctrine.
I.B : Dominus in isto euangelio quattuor ueritates ponit (Iudei, Uerbum Dei, predicatio, sanctitas)
Ponit autem Dominus in isto Euangelio quattuor ueritates, quibus tamen Iudei contradixerunt, quarum due ueritates spectant ad nos, alie due ad ipsum.
I.B.1 : ad nos pertinentes
I.B.1.a : causam, quare quidam audiunt uerbum dei et quidam non audiunt
Prima ueritas est per quam ostendit causam ; quare quidam audiunt uerbum Dei, et quidam non audiunt, cum dicit :
Qui ex Deo est, non natura, sed fide, timore et amore, Uerba Dei audit.
Ille uero, qui ueraciter in Deum credit, et ueraciter Deum timet, et diligit ueraciter, uerba Dei audit.
Qui uero non habet fidem, nec amorem, nec timorem Dei, sicut erant Iudei, audire non potest ; ideo subdit :
propterea uos non auditis, quia ex Deo non estis.
Isti ueritati Iudei nescierunt contradicere uerbis ; ideo contradixerunt iniuriis dicentes :
nonne bene diximus nos, quia Samaritanus es tu, et demonium habes ?
Unum Christus negauit, scilicet demonium se habere ; aliud concessit, scilicet Samaritanum se esse.
Samaritanus enim interpretatur custos ; Christus autem debet dici custos, de quo dicit :
Nisi Dominus custodierit ciuitatem, frustra, etc. (Psal. 126) Negauit autem aliud, scilicet quod demonium haberet, quia continebat infamiam, et talem infamiam non poterat sustinere.
Non negauit illud in quo nulla erat infamia, et poterat sustinere, scilicet quod esset Samaritanus.
In hoc enim dat nobis exemplum, ne ad omnia que de nobis dicuntur respondeamus ; sed si talia sint, que possint tolerari, debemus dissimulare.
Si uero infamiam importent, possumus nos humiliter excusare.
I.B.1.b : uirtutem et efficaciam quam habent uerba dei
Secunda ueritas fuit per quam Christus ostendit uirtutem, et efficaciam quam habent uerba Dei ; cum dicit :
Amen dico uobis ; si quis sermonem meum seruauerit, mortem non uidebit, id est non experietur, in eternum
, ostendit se non intelligere de morte corporis, sed anime.
In hoc ostenditur magna Christi benignitas, quia illis a quibus tunc receperat conuitium, non negauit sue doctrine beneficium.
Isti ueritati Iudei contradixerunt inferendo, cum dicunt :
Nunc cognouimus quia demonium habes ; allegando rationem falsam, cum dicunt :
Abraham
mortuus est, et Prophete, etc.
Fundabant enim suam rationem super falsum, scilicet quod Christus dixisset de morte corporali, qui tamen intellexerat de morte eterna.
I.B.2 : ad ipsum pertinentes
Due autem ueritates sunt ad ipsum pertinentes.
I.B.2.a : suam natiuitatem eternalem et suam natiuitatem temporalem
Una est per quam ostendit suam natiuitatem eternalem, qua eternaliter natus est de patre sine matre, et suam natiuitatem temporalem, qua temporaliter natus est de matre sine patre, cum dicit :
Abraham
Pater uester exultauit, ut uideret diem meum ; uidit et grauius est.
Secundum Gloss.
potest intelligi de die sue eternitatis, uel de die sue temporalitatis, quia in carnem uenit ; utrumque Deus Abrahe reuelauit, unde immensum gaudium habuit.
Dixerant Iudei superius, quod Christus non erat maior Abraham, qui tamen mortuus est, et Christus ostendit se esse maiorem, in quantum eternaliter natus ex patre, et in quantum natus temporaliter de matre, quia utrumque diem Abraham tamquam fidelis seruus desiderauit uidere.
Isti ueritati Iudei contradixerunt respondentes cum ira et cum suppositione falsa, dicentes :
Quinquaginta annos nondum habes, et
Abraham
uidisti ?
Supponebant enim falsum, scilicet quod Christus dixisset se uidisse Abraham in presenti uita oculo corporali, quod tamen non dixerat.
Sed cum Christus tunc haberet 32 annos, quomodo Iudei dixerunt eum esse quinquagenarium.
Una causa est, quia Iudei erant irati, et ira impedit animum, ut non possit cernere uerum.
Alia causa est, quod Christus licet iuuenis esset, tamen uidebatur quodammodo antiquus ; tum propter nimiam morum grauitatem, tum propter nimiam corporis lassitudinem et asperitatem, quas sepe in corpore fuerat expertus.
Alia causa potest esse, quia si homo iuuenis appellatur senex, iniuriam sibi reputat fieri.
Iudei ergo iniuriam sibi reputat fieri.
Iudei ergo iniuriam Christo credebant facere, et dicere, quia ipsum senem uocabant.
I.B.2.b : suam cum patre eternitatem
Secunda ueritas pertinens ad ipsum fuit per quam ostendit suam cum patre eternitatem, cum dixit :
Amen, amen dico uobis, antequam
Abraham
fieret ego sum.
Non dixit antequam Abraham esset, quia Abraham a Deo fuit factus ; non dicit etiam : ego sum factus, quia Christus in quantum Deus non fuit factus, sed ab eterno a patre genitus.
Huic ueritati Iudei non contradixerunt uerbis contumeliosis, uel ratione, uel suppositionibus falsis, quemadmodum contradixerunt tribus ueritatibus supradictis ; sed contradixerunt huic ueritati iniurioso facto, uolentes eum lapidare tamquam blasphemum.
Sed Christus abscondit se et exiuit de templo ; ideo exiuit ab eis, ut auferret ab eis causam seuiendi.
Uel ideo exiuit, quia noluit mori lapidatus, sed crucifixus.
Uel ideo exiuit, quia adhuc non uenerat hora patiendi.
Ex supradictis patet quod Iudeis odiosa erat ueritas, et quod Christus furentibus cedebat.
I : Christus predicator ueritatis (Iudei contradictores)
II : Ueritas odiosa Iudeis et recessio Christi (Iudei contradictores)
I.A : Qui predicat ueritatem doctrine debet habere sanctitatem uite (ueritas, sensus corporis, predicatio)
II.A : Ueritas in multis est odiosa (ueritas, sensus corporis, predicatio)
Ueritas in multis est odiosa.
Ita enim est de ueritate, sicut de luce, odore et sapore.
Lux enim est amabilis oculis sanis, sed odiosa egris.
Odor hominem recreat, sed serpentem fugat.
Panis palato sano est sapidus, sed infirmo est penosus.
II.A.1 : superbis
Ueritas igitur est odiosa superbis, sicut lux oculis lippis : si enim predicatur superbo de humilitate, talis ueritas est sibi odiosa ; et causa est, quia lippitudo superbie facit hanc lucem displicere.
Abominatio est superbo humilitas (Eccli. 13, 24).
II.A.2 : luxuriosis
Secundo ueritas est odiosa luxuriosis, sicut odor serpenti : si enim predicatur eis de odore puritatis, talis odor displicet sibi ; et causa est, quia consueuerunt stare in fetore luxurie.
Audiuit luxuriosus, et displicebit illi (Eccli. 21, 18).
II.A.3 : auaris
Tertio ueritas est odiosa auaris, sicut panis palato corrupto : si enim predicatur eis contemptus terrenorum, talis panis doctrine licet in se sit suauis, eis tamen uidetur execrabilis.
Execratio diuitis pauper (Eccli. 13, 24).
Causa est, quia habent palatum anime corruptum, ideo non possunt sentire saporem celestium.
Animalis homo non percipit ea, que sunt spiritus Dei (I. Cor. 2).
I.B : Dominus in isto euangelio quattuor ueritates ponit
II.B : Recessio Christi a Iudeis furentibus
Secundo Christus a Iudeis furentibus recedebat, per quod datur nobis exemplum, ut a furentibus nos subtrahamus, ne ipsorum iram amplius inflammemus.
II.C : Quinque remedia Christi contra furorem Iudeorum (furor Iudeorum, ira, remedia ire)
Habuit autem Christus contra furorem Iudeorum quinque remedia, sicut patet in hoc Euangelio.
II.C.1 : patientiam seruare (patientia)
Primum est patientiam seruare ; unde cum plures iniurias audiuit, scilicet, quod demonium habebat, ipse tamen patientiam in omnibus seruabat : nec habuit aliquem motum in animo, nec aliquem motum ostendit in signo, nec in uerbo, nec in facto ; unde dicitur :
Non erit tristis in anima, nec turbulentus
in exteriori signo,
non clamabit
uerbo :
Calamum quassatum non conteret in facto aliquo iniurioso (Isai. 42).
II.C.2 : tacere (Iudei, litigatio)
Secundum remedium fuit tacere.
Unde cum Iudei dixissent, quod haberet demonium, et quod esset Samaritanus, ipse omnino tacuit : sciebat enim, quod illud dedisset Iudeis occasionem litigandi, et materiam ; quia si dixisset : non sum Samaritanus, forte Iudei sibi respondissent : imo es Samaritanus, quia Samariam uidisti, et cum eis bibisti, comedisti cum eis, commoratus es cum eis, et eis predicasti.
Et iste est etiam conueniens modus exstinguendi ignem furentis, scilicet tacere, et cum talibus non litigare.
Sicut enim ignis exstinguitur, quando ligna subtrahuntur, seu non apponuntur, sic ira furentis annihilatur ; quando nihil respondetur.
Cum defecerint ligna, exstinguetur ignis, et susurrone subtracto iurgia conquiescent (Prou. 26).
Quando uero quia litigat, ligna parat.
Non litiges cum homine linguato, et non strues in ignem illius ligna (Eccli. 8, 4).
Gregorius : Imitatione Dei, gloriosus est iram tacendo fugere, quam respondendo superare.
II.C.3 : pacifica uerba respondere (iniurie Iudeorum, pacifica uerba)
Tertium remedium quod habuit Christus, fuit pacifica uerba respondere ; cum enim Iudei uerbum iniuriosum sibi dixissent, scilicet quod demonium haberet, ille patienter respondit eis dicens :
Ego demonium non habeo.
Et iste est conueniens modus exstinguendi iram furentis ; uerba scilicet pacifica respondere ; cor enim iracundum est sicut olla bulliens :
Os fatuorum ebullit stultitiam (Prou. 15).
Sicut igitur cessat ebullitio olle, quando aqua frigida apponitur, sic cessat ebullitio ire, quando pacifica uerba, que sunt refrigeratiua respondentur.
Responsio mollis frangit iram : sermo durus suscitat furorem (Prou. 15).
II.C.4 : se ab eis absentare
Quartum remedium quod habuit Christus contra Iudeos furentes erat quia uoluit se ab eis absentare ; et hoc fuit quando se abscondit, et ab eis exiuit.
Gregorius : Exemplo Dominus nobis loquitur, ut cum etiam resistere II.C.5 : beneficia impendere (charitas)
Quintum remedium quod habuit Christum contra Iudeos furentes, fuit beneficia impendere ; unde postquam Iudei dixerunt ei : demonium habes, ipse tamen propter tanta improperia, non cessauit eis impendere salutaria documenta, dicens :
Si quis sermonem meum seruauerit, etc. (Ioan. 8) Ubi dicit Gloss. : sic discat homo lesus non malum reddere, sed bonum.
Et iste est conueniens modus exstinguendi iram furentis, scilicet beneficia exhibere.
Si esurierit inimicus tuus, ciba illum ; si sitit, potum da illi ; hoc enim faciens carbones ignis congeres super caput eius (Rom. 12).
Isti carbones ignis secundum Gloss.
sunt uel feruor charitatis, ad quam amplius incitantur ; uel amor Spiritus Sancti, ad quem inflammantur ; uel ardor penitentie, ad quem prouocantur.