Iacobus de Voragine,
Quadragesimale, sermo
92 (Schneyer : 286)">, Sigle de Schneyer : T27
| << | >> |
| Plan : synthétique classique pas de plan V. interventions éditoriales (en rouge) |
Distinctions (9) Thema
Fasciculus myrrhe, dilectus meus mihi ; inter ubera mea commorabitur, botrus Cypri dilectus meus mihi in uineis
Engaddi
(Cant. 1, 12-13).
In passione Christi Uirgo beata habuit amaritudinem doloris, in resurrectione eius gaudium cordis
Uirgo beata pro Christi passione multam habuit amaritudinem, ideo dicitur : fasciculus myrrhe, etc.
In sua autem resurrectione multam habuit letitiam et exultationem, ideo subdit : botrus Cypri dilectus meus mihi in uineis
Engaddi.
In Cypro enim nascitur uinum optimum, quod est letificatiuum.
In uineis Engaddi nascitur balsamum odoriferum.
Dicit ergo Uirgo beata : Dilectus meus fuit mihi myrrha amaritudinis in sua passione, sed fuit mihi uinum iucunditatis et balsamum odoris in sua resurrectione.
Et sic patet quod in uerbis propositis duo tanguntur, scilicet amaritudo doloris quam beata Uirgo habuit in filii passione, et gaudium cordis quod habuit in eius resurrectione.
I : Circa amaritudinem doloris → tria tanguntur (Passio Christi)
Circa primum, tanguntur tria.
Primo, magnitudo amoris, cum dicitur dilectus meus.
Secundo, magnitudo doloris, cum dicitur fasciculus myrrhe.
Tertio, magnitudo deuotionis, cum dicitur inter ubera mea commorabitur.
I.A : magnitudo amoris (Uirginis Marie amor erga humanum genus, Uirginis Marie intercessio)
Circa primum, notandum quod beata Uirgo dilexit filium sapienter et discrete, quia saluationem humani generis preposuit passioni filii sui.
Quamuis eum intime diligeret, quamuis sciret quod ipse in sua passione multos dolores haberet, numquam tamen noluit sibi dissuadere ipsam passionem, propter humani generis saluationem.
Notandum autem quod in corde Uirginis pugnabant duo amores et duo dolores.
Duo amores erant, amor filii et amor humani generis.
Amor filii nolebat Christum pati, amor humani generis uolebat ipsum pati, sed tamen amor generis humani superauit amorem filii.
Similiter pugnabant duo dolores, scilicet dolor quem habitura erat de morte filii et dolor quem habebat de nostra perditione, sed dolor quem habebat de nostra perditione superauit dolorem quem habitura erat de morte filii.
Unde poterat dicere cum apostolo illud quod dicitur :
Mihi uiuere Christus est et mori lucrum (Phil. 1, 21), ac si dicat : Uita filii mei uita cordis mei est ; mors uero sua est lucrum generis humani.
I.B : magnitudo doloris (dolor matris)
Secundo, ponitur magnitudo doloris sui, cum dicitur fasciculus myrrhe.
Myrrha enim est amara ; fasciculus igitur myrrhe est collectio passionum Christi quarum consideratio magnum prestabat sibi dolorem.
Ipse autem dolor causabatur in ea ex ratione filii, ex ratione sui et ex ratione supplicii.
I.B.1 : ex ratione sui
Causabatur quidem in ea dolor ex ratione sui, quia mater erat, et naturaliter dolet mater de afflictione filii.
Secundo, ex eo quod erat tota mater.
Quando enim dolor diuiditur in multis, minor inuenitur in singulis.
Si enim aliqua mater filium amittit, dolorem suum cum patre condiuidit, et ideo talis dolor ex tali diuisione quodammodo minuitur.
Uirgo autem beata cum nullo dolorem suum diuidere potuit quia nullus pater ibi erat.
Tertio, ex eo quod erat unicus matri.
Si aliqua mater filium perdidit, consolationem accipit quando alios habet uel habere sperat.
Uirgo autem Maria nullum habebat alium nec se habere sperabat, unde poterat dicere illud :
Sicut mater unicum amat filium suum, ita ego te diligebam (II. Reg. 1, 26).
Quarto, ex eo quod presens erat ad uidendum.
Quando aliqua mater audit filium suum mortuum, multum dolet, sed quando horribili morte ipsum audit fuisse occisum, magis dolet.
Quando uero ante oculos uidet filium suum occidi, maxime dolet.
Uirgo igitur beata immenso dolore uulnerabatur quando uidebat filium suum occidi et horribili morte necari et ante oculos suos hec omnia fieri.
Quinto, ex eo quod erat ad ad iuuandum impotens.
Magna consolatio est alicui matri, quando filium suum in sua morte osculari et amplexari et adiuuare potest.
Hec autem in nullo filium suum poterat tunc adiuuare.
Audiebat eum sitire et non poterat ei potum porrigere.
Uidebat ipsum uulneribus plenum et non poterat uulnera alligare.
Conspiciebat ipsum sanguine plenum et non poterat linteo extergere.
Uidebat ipsum male captum teneri et ipsum non poterat liberare.
Uidebat ipsum caput male tenentem et non poterat sustentare.
Uidebat ipsum in cruce flentem et non poterat lachrymas extergere.
Uidebat ipsum expirasse et non poterat amplecti nec osculari.
Uidebat sanguinem in terram affluere et non poterat recolligere, et ideo poterat dicere illud :
Mulier infelix nimis ego sum (I. Reg. 1, 15).
Sexto, ex eo quod nullum habebat adiutorium, quia omnes apostoli eam reliquerant.
Ideo non habuit nec ipsa nec filius adiuuantem in tribulationibus illis :
Respiciens eram ad adiutorium hominum et non erat (Eccli. 51, 10) ; nec aliquem compatientem : Sustinui qui simul contristaretur et non fuit; nec aliquem consolantem, unde sequitur : qui consolaretur et non inueni (Psal. 68, 25).
I.B.2 : ex ratione filii
Secundo, causabatur ille dolor in ipsa ratione filii.
Multum enim dolet mater quando amittit filium bonum et sapientem et sibi in omnibus obedientem.
Ipsa uero amittebat filium de quo ipsa dicit in cantico : Ego mater pulchre dilectionis et timoris et agnitionis et sancte spei (Eccli. 24, 24).
Amittebat quidem filium matrem tam dulciter diligentem, ideo dicit ego mater pulchre dilectionis ; filium matrem tam humiliter reuerentem et filialiter timentem, ideo subdit et timoris ; filium in cruce matrem tam feliciter agnoscentem, ideo subditur et agnitionis ; filium erga matrem tam pium et clementem, ideo subditur et sancte spei.
I.B.3 : ex ratione supplicii
Tertio, causabatur ipse dolor ratione supplicii.
Uidebat enim filium suum pati penam ignominiosam, quia inter duos latrones tamquam latro fuit positus ; penam acerbam, quia in locis neruosis et maxime sensitiuis fuit uulneratus et perforatus ; penam diuturnam, quia, ab illa hora noctis qua captus fuit usque ad horam nonam qua expirauit, in suppliciis et doloribus semper fuit ; penam iniustam, quia, sicut dicitur,
peccatum non fecit nec inuentus est dolus in ore eius (I. Pet.
2, 22).
Et quia Uirgo beata fuit tanta amaritudine plena, poterat dicere illud :
Ne uocetis me
Noemi
, id est pulchram ; sed uocate me
Mara
, id est amaram, quia amaritudine ualde repleuit me Omnipotens (Ruth. 1, 20).
I.C : magnitudo deuotionis (deuotio / passionis recordatio et meditatio)
Tertio, ponitur magnitudo sue deuotionis cum dicitur inter ubera mea commorabitur.
In anima, tria sunt ubera, scilicet memoria, intelligentia et uoluntas.
Inter ista tria ubera, beata Uirgo istum fasciculum myrrhe, id est collectionem penarum filii sui, portabat : in memoria, per continuam recordationem ; in intelligentia, per assiduam meditationem ; et in uoluntate, per mellifluam deuotionem.
I : Circa amaritudinem doloris → tria tanguntur (resurrectio Christi, redemptio)
II : Circa magnitudinem gaudii, omnes creature gauise sunt, non solum ipsa beata Uirgo, sed etiam : (resurrectio Christi, redemptio)
Secundo, ponitur magnitudo gaudii quod ipsa habuit de filio in resurrectione, cum dicitur botrus Cypri.
Non solum autem de hoc ipsa gauisa est, sed etiam omnes creature, scilicet superiores, medie et inferiores.
I.A : magnitudo amoris (angeli)
II.A : creature superiores, id est angeli (angeli)
Superiores, id est angeli, gauisi sunt propter nostram redemptionem, et propter suam reparationem, et propter Christi glorificationem.
Ideo dicitur :
In illa die stillabunt montes dulcedinem et colles fluent lacte (Ioel. 3, 18).
Et Ecclesia addit : et melle.
Lac est dulce et mel dulcius : dulcedo comprehendit omnem rem dulcem.
Montes igitur et colles, id est angeli maiores, mediocres et minores, afficiuntur dulcedine magna de nostra redemptione ; maiori, de sua reparatione ; maxima, de sua glorificatione.
I.B : magnitudo doloris
II.B : creature medie, id est homines
Secundo, gauise sunt medie, id est homines, unde propheta Dauid dicit :
Hec, dies quam fecit Dominus : exultemus et letemur in ea (Psal. 117, 24).
Deberent omnes homines in Christi resurrectione multum gaudere quia per suam resurrectionem facti sunt angelorum conciues et socii.
Unde, super illud
nolite expauescere
, dicit Gregorius : Uos autem, cur expauescitis, qui uestros conciues uidetis ?
Facti sunt fratres Christi, unde post resurrectionem suam Christus apostolos fratres uocauit, dicens :
Uade ad fratres meos, etc.
Facti sunt in anima et corpore glorificati.
Nam modo in anima stolam felicitatis accipiunt, in futuro autem in corpore stolam immortalitatis habebunt.
Propter ista tria dicitur Iudeis, id est sanctis Deum confitentibus et laudantibus :
Noua lux oriri uisa est, gaudium, honor et tripudium (Esth. 8, 16).
Habebunt enim magnum gaudium de angelica societate, honorem immensum de Christi fraternitate et magnum tripudium de corporis et anime felicitate.
I.C : magnitudo deuotionis (sancti patres, limbus, uisio Dei)
II.C : creature inferiores, id est sancti patres in limbo positi (sancti patres, limbus, uisio Dei)
Tertio, gauise sunt creature inferiores, id est sancti patres in limbo positi, qui erant ibi in magna desolatione et propter locum, quia erant in loco infimo, qui debebant esse in loco supremo, id est in celo, et propter damnum, quia erant in caligine inferni, qui debebant esse in uisione Dei, et propter consortium, quia habebant demonum uicinitatem, qui debebant habere angelorum societatem ; sed hodie exultauerunt ualde, quia Christus de loco infimo eos extraxit et in sua ascensione eos in celum deduxit, suam beatam uisionem eis reddidit et angelorum socios eos fecit.
Unde dicit de eis :
Gaudium et letitiam obtinebunt et fugiet dolor et gemitus (Isai. 35, 10).
Habuerunt enim gaudium quia assecuti sunt diuine uisionis aspectum.
Habuerunt letitiam quia dimiserunt locum tam infimum et assecuti sunt celum.
Fugit ab eis dolor et gemitus, quia euaserunt tam horrendum consortium demonum et assecuti sunt consortium angelorum.