Iacobus de Voragine,
Quadragesimale, sermo
79 (Schneyer : 273)">, Sigle de Schneyer : T24
| << | >> |
| Plan : synthétique classique pas de plan V. interventions éditoriales (en rouge) |
Distinctions (2) Thema
Cum appropinquasset
Iesus
Hierosolymis
et uenisset
Betphage
ad montem Oliueti (Matth. 21, 1).
I : Expositio litteralis : quattuor obsequia Christo fuerunt hodie exhibita :
Tota continentia huius Euangelii comprehenditur in quattuor obsequiis que Christo fuerunt hodie exhibita.
Quorum primum fuit exhibitum a discipulis, secundum a iumentis, tertium a turbis, quartum a pueris.
I.A : a discipulis, qui asinam et pullum ad Christum eduxerunt (ciuitas, castellum)
Primum igitur obsequium fuit exhibitum a discipulis.
Sciens enim Iesus quod appropinquaret tempus sue passionis, appropinquare uoluit loco passionis, ut dicit Beda, et, cum uenisset Betphage que erat uicus sacerdotum in monte Oliueti, duos discipulos misit in Hierusalem.
Isti duo discipuli, secundum quosdam, fuerunt Petrus et Philippus quos misit binos propter fraternam societatem :
Melius est duos esse simul quam unum (Eccle. 4, 9), tum propter uerbi auctoritatem :
In ore duorum aut trium testium stabit omne uerbum (Deut. 19, 15) ; tum propter geminam charitatem, Dei scilicet et proximi.
Et dixit eis :
Ite in castellum quod contra uos est.
Supple positum : et non uocat Hierusalem
ciuitatem, quia non erat ibi ciuium unitas, sed multiplex discordia inter eos.
Uocat autem eam castellum, quia munita erat armis malitie contra Christum.
Precepit autem eis ut adducerent asinam et pullum et, si quis aliquid eis diceret, responderent ei :
Quia Dominus his opus habet.
Non dixit eis dicite quia dominus noster, sed Dominus uniuersaliter, quia, sicut dicit Chrysostomus ibidem : Ego sum Dominus omnium, non solum illorum qui mihi subiecti sunt, sed etiam illorum qui mihi contrarii sunt.
Boni enim mei sunt conditione et uoluntate ; peccatores autem mei sunt conditione, uoluntate autem diaboli.
Idem etiam Chrysostomus dicit quod dominus iumentorum non permisisset ut persone ignote ea accepissent, nisi spiritus Christi preuenisset, qui cor ipsius Domini preparasset, et sic quandoque discipuli asinam et pullum ad Christum adduxerunt.
I.B : a iumentis, qui ipsum sessorem habuerunt
Secundum obsequium fuit sibi exhibitum a iumentis.
Uolens igitur Christus implere prophetiam dicentem :
Ecce rex tuus uenit tibi mansuetus (Zach. 9, 9), fecit sibi adduci asinam et pullum.
Dicitur enim quod in Hierusalem quedam asina communis seruabatur pro pauperibus ad portandum aquam, cum ciuitas esset in alto et haberet aque penuriam, et propter alia opera necessaria : et erat ante domum alicuius ligata, et qui indigebant tenebantur illo die ad locum eam reducere et pabulum sibi dare.
Pullus autem pro hoc eodem opere nutriebatur.
Quidam autem dicunt quod Christus non sedit super utrumque iumentum, sed tantum super pullum ; unde et ceteri euangeliste non faciunt mentionem nisi de pullo, et maxime quia breuis uia erat, et ideo sessione utriusque iumenti non indigebat.
Alii dicunt quod primo sedit super pullum, sed quia lasciuus erat et uiam rectam non tenebat, descendere fecerunt et super asinam posuerunt.
Sed cum ista sessio per iumenta non fieret propter aliquam necessitatem, sed tantum propter mysticam significationem, non uidetur aliquod inconueniens dicere quia, licet uia breuis esset, Christus tamen super utrumque sedere uoluit : primo super asinam, postea super pullum, ut significaret quod utrumque populum ad fidem suam debebat adducere et utrumque ad fidem coniungere.
Quod impletum fuit in primitiua Ecclesia, quando multitudo Iudeorum ad fidem conuersa est.
Istud tamen maxime in ultimis fiet temporibus, quando plebs iudaica conuertetur.
Per asinam enim intelligitur plebs Iudeorum, que fuit mater gentium et edomita multitudine preceptorum.
Per pullum uero intelligitur populus gentilium liber et lasciuus, cui nullus ceterorum frenum imposuit correctionis.
I.C : a turbis, quia quidam sternebant in uia uestimenta sua et quidam ramos palmarum
Tertium obsequium fuit sibi exhibitum a turbis, quia quidam eorum sternebant in uia uestimenta sua, et quidam ramos palmarum, et ista faciebant tum propter reuerentiam quam ad ipsum habebant ; tum propter miracula que faciebat, et maxime propter suscitationem Lazari ; tum etiam ut iumenta leuius et sine lesione incederent.
I.D : a pueris qui clamabant Hosanna filio Dauid
Quartum obsequium fuit sibi exhibitum a pueris qui clamabant :
Hosanna filio
Dauid
, benedictus qui uenit, etc., unde dicitur supra :
Uidentes autem principes sacerdotum pueros clamantes in templo : Hosanna filio
Dauid.
Ipsi enim pueri et cetere turbe que antecedebant et que sequebantur cum laudibus et canticis Christum usque in templum deduxerunt ; et, cum quidam ex Phariseis dicerent Christo ut ipsos tacere faceret, respondit :
Dico uobis quod, si hi tacuerint, lapides clamabunt (Luc. 19, 40).
I : Expositio litteralis : quattuor obsequia Christo fuerunt hodie exhibita :
II : Expositio moralis: quattuor obsequia a nobis exhibenda, quod pertinet
Supradicta quattuor obsequia a nobis Christo sunt exhibenda.
Primum pertinet ad predicatores, secundum ad penitentes, tertium ad actiuos et quartum ad contemplatiuos.
I.A : a discipulis, qui asinam et pullum ad Christum eduxerunt (predicatio, ratio, bestialitas)
II.A : ad predicatores qui peccatores debent conuertere ad Dominum et ad Christum adducere (predicatio, ratio, bestialitas)
Primum enim omnium exhibitum fuit a discipulis qui asinam et pullum ad Christum adduxerunt.
Isti sunt predicatores qui bestias, id est peccatores bestiales, debent suis predicationibus conuertere ad Dominum et ad Christum adducere, et sic illi qui erant brutales fiunt rationales.
Peccator enim uere bestialis est.
Nam bestia super terram respicit : tales sunt auari qui super terram respiciunt.
Oculos suos statuerunt declinare in terram (Psal. 16, 11).
Bestia una femina non est contenta, sed plures inuadit : tales sunt luxuriosi, qui propria uxore non sunt contenti.
Unusquisque ad uxorem proximi sui hinniebat (Ier. 5, 8).
Et ibidem :
Equi amatores in feminas, et emissarii facti sunt .
Bestia etiam non regitur ratione : tales sunt superbi, qui non reguntur ratione, sed propria uolunte, dicentes illud :
Opprimamus pauperem iustum, etc.
Sit autem fortitudo nostra lex iustitie (Sap. 2, 10-11).
Quando autem peccator conuertitur ad Deum, tum ille qui erat bestialis efficitur rationalis.
De talibus dicitur :
Qui habent uxores, tamquam non habentes sint ; et qui utuntur hoc mundo, tamquam non utantur ; et qui gaudent, tamquam non gaudentes (I. Cor. 7, 29-30-31).
Ille habet uxorem tamquam non habens, qui ea utitur non ad uoluptatis expletionem, sed ad filiorum procreationem.
Ille hoc mundo utitur tamquam non utatur, qui diuitias retinet non ad uanitatem, sed ad necessitatem et ad pauperum sustentationem.
Ille gaudet tamquam non gaudeat, qui inter prospera non effertur in elationem, sed humiliter recognoscit suam conditionem.
I.B : a iumentis, qui ipsum sessorem habuerunt (penitentia, pax anime)
II.B : ad penitentes qui si habuerint aliquando sessorem diabolum, modo debent habere Christum (penitentia, pax anime)
Secundum obsequium Christo fuit exhibitum a iumentis qui ipsum sessorem habuerunt.
Isti sunt penitentes qui, si habuerint aliquando sessorem diabolum, modo debent habere sessorem Christum, scilicet ut ratio subiiciatur Deo, et caro subiiciatur rationi, et ratio dominetur carni : et tunc est pax in domo anime.
Dicit enim Augustinus super Psalmum quod aliquando in domo maritus et uxor aduersus se dissentiunt ; et tunc est ibi pugna et labor molestus.
Si autem maritus uincatur et uxor dominetur, tunc est ibi pax, sed peruersa.
Si uero uxor subiicitur et maritus dominatur, tunc est ibi pax recta.
Potest etiam addi quartum, quando scilicet uir et mulier bene conueniunt, nec in aliquibus uxor honestis resistit uiro, nec uir uxori, sed mutua pace gaudent : tunc est pax optima et perfecta.
Uxor, sicut idem Augustinus dicit, caro est, uir autem ratio.
In presenti autem uita, iste uir et uxor ualde dissentiunt, iuxta illud :
Caro enim concupiscit aduersus spiritum et spiritus aduersus carnem (Gal. 5, 17).
Hec enim sibi inuicem aduersantur et ideo modo in sanctis uiris est labor molestus.
Quando autem caro dominatur et ratio subiicitur, tunc in domo anime est pax peruersa.
Ideo dicit Bernardus : Dominam ancillari et ancillam dominari magna abusio est.
Quando uero caro subiicitur rationi et ratio Deo, tunc in domo anime pax est recta.
Taliter carnem suam subiiciebat apostolus, dicens :
Castigo corpus meum et in seruitutem redigo (I. Cor. 9, 27).
Augustinus ubi supra : Expedit inferius subiici superiori.
Agnosce ordinem, quere pacem, tu Deo, tibi caro ; tu maiori, minor tibi ; seruias tu ei qui fecit te ut tibi seruiat, quod factum est propter te.
Perfectissima autem pax est quando nec spiritus carni nec caro spiritui resistit, sed quicquid uult spiritus, uult et caro, et e conuerso ; et illud est in patria, iuxta illud :
Sedebit populus in pulchritudine pacis et in tabernaculis fiducie, in requie opulenta (Isai. 32, 18).
I.C : a turbis, quia quidam sternebant in uia uestimenta sua et quidam ramos palmarum
II.C : ad actiuos quorum
Tertium obsequium fuit Christo exhibitum a turbis, quia in uia strauerunt uestimenta, ramos oliuarum et palmarum ; et illud pertinet ad actiuos quorum quidam sunt incipientes, quidam proficientes, quidam perfecti et quidam perseuerantes.
II.C.1 : quidam sunt incipientes (eleemosyna)
Ad incipientes pertinet habere opera misericordie, et isti significantur per illos qui sternebant Christo ramos oliuarum.
Per oleum enim misericordia intelligitur, quia oleum misericordia interpretatur.
Dicit enim Glossa : Oliua lucis ministra est ; et laborum et dolorum solatio est ; et eminet ceteris liquoribus.
Ex quibus uerbis habetur quod ipsa eleemosyna ualet homini in uita, quia dolorem et uulnus peccati sanat.
Ideo dicitur quod est dolorum solamen.
Ualet in morte, quia ad instar lucerne uiam anime demonstrat, ne in tenebris mortis incidat.
Ideo dicitur quod est lucis ministra.
Ualet etiam post mortem, quia animam sursum leuat.
Ideo dicitur quod excellit cunctos liquores.
Ista tria ponit Raphael angelus :
Eleemosyna a morte liberat, et ipsa est que purgat peccata, et facit inuenire misericordiam et uitam eternam (Tob. 12, 9).
II.C.2 : quidam sunt proficientes (uirtutes)
Ad II.C.3 : quidam sunt perfecti et perseuerantes (servire Deo)
Ad perfectos et perseuerantes pertinet semper in Dei opere continuare.
Isti significantur per illos qui sternebant in uia ramos palmorum.
Palma enim semper uiret : in uere, in autumno, in estate et in hyeme.
Tales in seruitio Dei debent semper uirere et florere in uere iuuentutis, in autumno senectutis, in estate prosperitatis per temperantiam, in hyeme aduersitatis per patientiam.
I.D : a pueris qui clamabant Hosanna filio Dauid (oratio)
II.D : ad contemplatiuos qui debent insistere laudibus diuinis et orationibus deuotis (oratio)
Quartum obsequium fuit Christo exhibitum a pueris et a turbis qui eum laudabant, dicentes :
Hosanna filio
Dauid.
Hosanna idem est quod salua obsecro et illud spectat ad contemplatiuos, qui debent insistere laudibus diuinis et orationibus deuotis.
Tunc autem oratio est deuota et Deo grata quando habet tria.
Primo, quando a feruore cordis est emissa, et hoc notatur cum dicitur clamabant.
Intensum enim desiderium animi est magnus clamor in auribus Dei.
De isto clamore dicitur :
Quid clamas ad me (Exod.
14, 15) ?
Secundo, quando funditur cum fiducia, et hoc notatur cum dixerunt filio
Dauid.
Magnam enim fiduciam et spem de nostra salute habere debemus et possumus, quando ipsum esse fratrem nostrum et de nostra natura progenitum consideramus.
Bernardus : Puto quod me iam spernere non poterit, os ex ossibus meis et caro de carne mea.
Tertio, quando petuntur digna, scilicet illa que sunt ad salutem eternam, quod notatur cum dicitur hosanna in excelsis, id est non petimus salutem in infimis, sed maxime salutem petimus in excelsis.