Iacobus de Voragine, Quadragesimale, sermo 73 (Schneyer : 267)">, Sigle de Schneyer : T23/5
<< >>

Feria V quinte hebdomade quadragesime, 1/2    

Texte de base : Jacques de Voragine, Sermones aurei, Robert Clutius éd., Vienne-Cracovie, 1760

Mots-clés :
debitum |   egrotantes |   medicus |   infirmitas |   hospitium |   unguenta |   contritio |   deuotio |   conscientia |   uerba lasciua |   reconciliatio |   peccata oris osculum |   lacrime |   uanitates mulierum  
Lister Distinctions (3) Lister Exempla (1) Lister Figurae (11) Pas de matière biblique
Pas d'interprétations des noms Pas de liturgie / pratique Lister Sources déclarées (5) Lister Noms de personnes (23)
Lister Noms de lieux (8)
Plan :
synthétique
classique
pas de plan
V. interventions éditoriales (en rouge)

Liste des noms de lieux :
  • Bethania
  • Bethania
  • Bethania
  • Bethania
  • Bethania
  • Bethania
  • Ierusalem
  • Sion

  • Thema et expositio litteralis
    Rogabat Iesum quidam Phariseus, ut manducaret cum illo ; et ingressus domum Pharisei discubuit ; et ecce mulier que erat in ciuitate peccatrix (Luc. 7).
    Ecclesia supponit uniuersaliter quod ista mulier peccatrix fuit Maria Magdalena, soror Lazari, que etiam in   Bethania unxit pedes Iesu Christi et caput, de qua dicitur : Cum esset in   Bethania in domo Simonis leprosi, accessit ad eum mulier habens alabastrum unguenti pretiosi, et effudit super caput ipsius recumbentis (Matth. 26). De qua etiam dicitur : Ante sex dies pasche uenit Iesus   Bethaniam , et infra : Maria ergo accepit libram unguenti nardi pistici pretiosi, et unxit pedes Iesu, et extersit pedes eius capillis suis (Ioan. 12). Utrum autem ista unctio de qua facit mentionem Lucas, et illa que facta fuit in   Bethania fuerit una et eadem, uel fuerint due dubitatur ; Augustinus autem dicit quod fuerunt due ; unde sicut dicit in libro de consensu Euangelistarum, eamdem Mariam bis fecisse, intelligendum arbitror semel, ut Lucas narrat. Unde Ioannes cum de Lazaro resuscitando cepisset loqui, antequam uenirent in   Bethaniam dixit : Maria autem erat que unxit Dominum unguento, et extersit capillis suis pedes eius, cuius frater Lazarus infirmabatur (Ioan. 11, 2). Itaque iam hoc Maria fecerat. Quod autem in   Bethania hoc fecerit rursus ; aliud est quod ad Luce narrationem non pertinet. Siue autem fuerunt due unctiones siue una, manifestum est quod illa talis unctio sepulturam Christi representabat ; unde dicitur : Mittens hec unguentum hoc in corpus meum, ad sepeliendum me fecit. Et quoniam tempus illud uocatur tempus de passione ; ideo legitur hoc Euangelium in quo agitur de illa unctione.
    In hoc euangelio ponuntur genera egrotantium et in medio eorum medicus constitutus (egrotantes, medicus, infirmitas)
    In hoc igitur Euangelio ponuntur genera egrotantium. Quidam enim erant egrotantes, qui egritudinem suam cognoscebant et medicum requirebant ; de quorum numero erat ista peccatrix, que infirmam et immundam se cognoscens ad medicum et ad fontem uenit. Gregorius : Quia humiliter turpitudinis sue maculas aspexit, lauanda ad fontem misericordie cucurrit. Alii erant qui nec egritudinem suam cognoscebant nec medicum requirebant ; immo egros et medicos iudicabant ; de quorum numero erat Phariseus, qui dicebat intra se : Hic si esset Propheta, sciret utique, etc. Gregorius : Ecce Phariseus apud se superbus et fallaciter iustus ; egrum reprehendit de egritudine et medicum de subuentione, que profecto mulier si ad pedes Pharisei uenisset, calcibus depulsa discessisset, quia inquinari se alieno peccato crederet. Alii erant qui de aliorum sanitate egrotabant, de quorum numero erant illi qui dicebant : Quis est hic qui etiam peccata dimittit ? Unde dicit Gregorius : Ecce que ad medicum uenerat egra, sanata est ; sed de salute eius adhuc alii egrotant. In medio igitur egrotantium erat istorum medicus constitutus, qui primum infirmum sanauit ; secundum rationabiliter confutauit ; tertium in ipsa infirmitate dereliquit.
    I : Qui egritudinem suam cognoscebant et medicum requirebant, sicut mulierem peccatricem qui per quattuor Deum offenderat et ei satisfecit
    Circa primum infirmum, scilicet ipsam peccatricem, notandum est quod ipsa per quattuor Deum offenderat ; et ideo per quattuor Deo satisfaciebat, ut uerificetur quod dicitur : Per que peccat quis, per hec et torquetur (Sap. 11).
    I.A : per oculos (lacrime)
    Primo enim offenderat Deum per oculos, ipsos ad uana iaciendo sepius ; ideo de suis oculis Deo satisfaciebat, amaras de ipsis lachrymas emittendo ; ideo dicitur : Lachrymis cepit rigare pedes eius. Inuenimus tamen quod ipsa quattuor lachrymarum genera habuit. Primo lachrymas compunctionis, quas fudit ex consideratione peccatorum suorum, de quibus dicitur hic quod lachryme fuerunt tante uirtutis et efficacie, quod impetrauerunt omnium peccatorum suorum ablutionem, unde dixit ei Christus : Remittuntur tibi peccata tua. Secundo habuit lachrymas compassionis, et hoc in morte fratris sui, que fuerunt tante efficacie quod induxerunt Christum ad fletum, et quod fecerunt eum resuscitare Lazarum, unde dicitur : Iesus ergo, ut uidit eam plorantem, etc., lachrymatus est ; postmodum ad monumentum iuit, et Lazarum resuscitauit. Tertio habuit lachrymas doloris, et hoc in morte Christi, unde dicitur : Sequebatur autem illum multa turba populi et mulierum, que plangebant, et lamentabantur eum (Luc. 23). Certum est autem quod inter illas mulieres, ista principalior aderat ; et iste lachryme fuerunt tante uirtutis quod induxerunt Christum ad compassionem, unde dixit eis : Filie   Hierusalem nolite flere super me, sed super uosipsas flete, et super filios uestros ; quoniam ecce uenient dies, etc. Quarto habuit lachrymas amoris quas fudit ex subtracta et desiderata presentia corporis Christi, unde dicitur : Maria autem stabat ad monumentum foris plorans (Ioan. 20) ; et iste lachryme fuerunt tante uirtutis quod meruerunt Angelicam uisionem, unde dicitur : Dum ergo fleret, etc. uidit duos Angelos in albis sedentes. Meruerunt etiam Christi apparitionem, unde dicitur : Conuersa est retrorsum et uidit Iesum stantem.
    I.B : per capillos (uanitates mulierum)
    Secundo offendit Deum per capillos, ipsos uane componendo ; ideo satisfecit, Christi pedes ipsis tergendo. In talibus enim uanitatibus capillorum sepe offendunt uane mulieres Deum, unde Dominus contra eas loquitur dicens : Pro eo quod eleuate sunt filie   Sion , et ambulauerunt extento collo, et nutibus oculorum ibant et plaudebant, ambulabant pedibus suis et composito gradu incedebant (Isai. 3). Uane enim mulieres modo collum extendunt, modo nutibus oculorum plaudunt, modo composito gradu incedunt. Sed contra tales ponit penas dicens : Et erit pro suaui odore fetor ; et pro zona funiculus ; et pro crispanti crine caluitium ; et pro fascia pectorali cilicium ; quasi dicat que diuersos sibi exhibebant odores, intolerabiles in morte habebunt fetores ; que cingebantur corrigiis argenteis, tunc ligabuntur pedes et manus funiculis ; que ornabantur uanitatibus capillorum, tunc habebunt caluitium capitum ; que portabant fasciam sericam, tunc portabunt fasciam cilicinam.
    I.C : ore suo (uerba lasciua, reconciliatio, peccata oris osculum)
    Tertio offendit Deum ore suo, siue uerba lasciua dicendo, siue lasciua oscula dando, siue lasciue comedendo ; ideo de ipso ore satisfaciebat, ipsum in pedibus Christi deuote figendo, et ipsos osculando. Solent etiam homines inimici, quando ad pacem ueniunt, se inuicem osculari. Ista peccatrix Deo guerram fecerat, sed modo reconciliationem accipiens erat ; ideo Christo in pedibus oscula dabat. De ista reconciliatione peccatoris dicitur in Psal. : Misericordia et ueritas obuiauerunt sibi, iustitia et pax osculate sunt (Psal. 84). Quando peccator ex parte sua habet ueritatem, quia de suis peccatis ueraciter se accusat, statim ex parte Dei ipsi peccatori misericordia obuiat, ideo dicitur : Misericordia et ueritas obuiauerunt sibi. Quando etiam peccator habet iustitiam, quia de seipso iustitiam facit et se punit, statim pax Dei sibi osculum tribuit, ideo dicitur : iustitia et pax osculate sunt.
    I.D : per unguenta (unguenta, contritio, deuotio, conscientia)
    Quarto offendit Deum per unguenta, ea sibi ipsi uane exhibendo ; ideo satisfaciebat Christo pedes eius de ipsis deuote ungendo. Est autem triplex unguentum, quod ipsa Christo obtulit. Primum est contritionis, quod signatur per illud unguentum quo Christi pedes unxit et lacrimis rigauit ; species huius unguenti ex parte sunt amare et ex parte dulces, quia debet habere amaritudinem peccator de peccatis suis, et ipsorum perpetratione ; sed magnum gaudium de uenie impetratione. Secundum unguentum est deuotionis, quod signatur per illam unctionem, qua unxit caput Christi ; et Psalm. : Impinguasti in oleo caput meum (Psal. 22) ; tunc caput oleo impinguatur, quando mens suaui deuotione repletur. Species istius unguenti sunt omnes suaues, que sunt beneficia Dei et dona gratiarum. Tertium unguentum est odorifere opinionis ; istud signatur per aromata, quibus Corpus Christi ungere uoluit. Species huius unguenti odorifere sunt, que sunt odorifera conscientia, odorifera uita et odorifera fama. Unguentis et uariis odoribus delectatur cor (Prou. 27).
    I : Qui egritudinem suam cognoscebant et medicum requirebant, sicut mulierem peccatricem qui per quattuor Deum offenderat et ei satisfecit (debitum, hospitium)
    II : Qui nec egritudinem suam cognoscebant nec medicum requirebant sicut Phariseus cui Christus proposuit paradigma debitorum qui erant (debitum, hospitium)
    Circa secundum infirmum notandum quod Christus proposuit sibi paradigma dicens : duo debitores erant, etc. Phariseus autem respondit quod plus diligere debebat, cui plus dimissum fuerat. Ubi dicit Gregorius : Dum sua sententia Phariseus conuincitur, quasi phreneticus funem portat, cum quo ligatur. Isti duo debitores erant Maria que erat debitrix Deo quingentorum denariorum, Phariseus autem quinquaginta, quia minus credebat se peccasse ; et ideo Magdalena plus diligere debebat, quia maiorem remissionem acceperat ; et quia plus diligebat, ideo maiora obsequia Christo prebebat ; ideo dicit Christus : Intraui in domum tuam, etc. Olim quando aliqui recipiebant aliquos hospitio, primo dabant osculum in signum securi hospitii ; deinde lauabant sibi pedes propter laborem itineris ; postea unguentis refrigeratiuis eorum caput ungebant, contra caloris estum. Sed Dominus Phariseum reprehendit, quia illa sibi non exhibuerat, et tamen ista peccatrix ista sibi dederat, ideo dixit : intraui in domum tuam, etc.
    II : Qui nec egritudinem suam cognoscebant nec medicum requirebant sicut Phariseus cui Christus proposuit paradigma debitorum qui erant
    III : Qui de aliorum sanitate egrotabant sicut qui de saniatte peccatricis infirmabantur
    Circa tertium infirmum notandum quod illi, qui de sanitate peccatricis infirmabantur, erant sicut uespertiliones, qui ad lucem excecantur. Malitia eorum excecauit illos (Sap. 2). Erant sicut serpentes, qui de bono odore moriuntur. Christi bonus odor sumus, etc. aliis quidem odor mortis in mortem, aliis autem odor uite in uitam (2 Cor. 2). Erant sicut palatum infectum habentes, qui circa saporum naturam falluntur, de quibus dicitur : Ue qui dicitis malum bonum, et bonum malum ; ponentes tenebras lucem, et lucem tenebras ; ponentes amarum in dulce, et dulce in amarum (Isai. 5).