<<

>>

Feria III quinte hebdomade quadragesime, 1/2    

Texte de base : Jacques de Voragine, Sermones aurei, Robert Clutius éd., Vienne-Cracovie, 1760

Mots-clés :
defensio ueritatis |   timor |   cognati Christi |   malitia Iudeorum |   uolubilitas uite |   gloria mundi |   uigilia |   festum |   contemptus mundi |   tempus Christi |   tempus cognatorum Christi |   penitentia  

Distinctions (6) Exempla (1) Figurae (5) Matière biblique (2) Interprétation des noms (1) Liturgie et pratiques (1) Sources déclarées (9) Noms de personnes (4) Noms de lieux (14)

Plan : synthétique classique pas de plan V. interventions éditoriales (en rouge)

Liste des figurae :

Galilea = transmigratio et uita presens

flumen mortalitatis

fluuius mutabilitatis humane

uigilia = paupertas / tribulatio

festum = abundantia/consolatio

---

Thema

Ambulabat Iesus in Galileam (Ioan. 7). Sicut patet in isto Euangelio inter Iudeos quidam erant malitiosi, qui scilicet Christum occidere uolebant ; de quibus dicitur in principio Euangelii. Ambulabat Iesus in Galileam. Non enim uolebat ambulare in Iudeam, quia querebant Iudei eum interficere. Secundo erant quidam uane gloriosi, qui mundi gloriam querebant ; sicut erant quidam propinqui Christi, qui dixerunt ei : Transi hinc et uade in Iudeam. Tertio erant quidam formidolosi, qui scilicet in Christum credebant, sed propter metum Iudeorum, eum confiteri non audebant, de quibus dicitur : Quidam enim dicebant, quia bonus est, alii autem dicebant non, sed seducit turbas. Nemo tamen, scilicet illorum, qui in presenti credebant, palam loquebatur de illo propter metum Iudeorum, inter istos scilicet malitiosos, uane gloriosos et formidolosos erat Christus in medio constitutus. Circa primum duo dicuntur, scilicet quod Christus in Galileam ambulabat, et quod in Iudeam ire nolebat. FIGURA
Galilea = transmigratio et uita presens Galilea autem interpretatur transmigratio siue uolubilis ; et signat presentem uitam, que est uolubilis et transitoria ; in qua uolubilitate Christus nobiscum fuit, et ideo in Galileam cum discipulis suis ambulauit ; post resurrectionem autem discipulos suos in Galileam precessit. Precedam uos in Galileam (Marc. ult.) quia iam cum eis in uite mutabilitate non fuit. Postquam enim in baculo crucis FIGURA
flumen mortalitatisflumen nostre mortalitatis transiuit, omnem mutabilitatem abiecit. In baculo meo transiui Iordanem istum (Gen. 32). Iste autem FIGURA
fluuius mutabilitatis humanefluuius mutabilitatis humane triplicem habuit statum. In primo quidem stabat, et paratus erat stare et fluere. Et hoc fuit in prima hominis conditione, quando homo habuit in potestate mori et non mori. In secundo autem statu non stat nec reuertitur, sed semper fluit, iuxta illud : Omnes morimur et quasi aque dilabimur in terram, que non reuertuntur (2. Reg. 14). In tertio autem statu iste fluuius reuertetur, quia omnes qui fluxerunt per mortem reuertentur per resurrectionem ; et tunc iste fluuius superstabit, quia nullus de cetero morietur. Possumus igitur dicere quod Christus in isto triplici statu fuit : nam uirtute diuinitatis potuit mori et non mori, iuxta illud : Potestatem habeo ponendi animam meam et iterum sumendi eam (Ioan. 10). In quantum autem homo mortalis fuit, in secundo statu fuit ; ideo nasci uoluit, ut moreretur, ideo in sua natiuitate Magi, sibi myrrham obtulerunt ad innuendum, quod homo mortalis erat ; quia tunc corpora mortuorum condiebantur cum myrrha. In quantum autem a mortuis resurrexit, fuit in tertio statu. Christus resurgens ex mortuis iam non moritur (Rom. 6). Secundo dicitur quod nolebat in Iudeam ire et subditur causa quia querebant eum Iudei interficere. Subtrahebat ergo suam presentiam ab eis triplici de causa, scilicet ratione sui, nostri et Iudeorum. Primo ratione sui, quia nolebat adhuc a Iudeis occidi, ex eo quod nondum uenerat tempus passionis sue ab ipso electum ; unde respondit illis, qui suadebant, ut in Iudeam iret. Tempus meum nondum aduenit, tempus autem, etc. Secundo ratione nostri, ut nobis exemplum daret, quod aliquando persecutores possumus declinare. Istam rationem ponit B. Augustinus dicens : Poterat Dominus inter Iudeos ambulare et non occidi ab eis. Hanc enim potentiam, quando uoluit, demonstrauit sed infirmitati nostre prebebat exemplum ; non enim ipse perdiderat potestatem, sed nostram consolabatur fragilitatem. Futurum enim erat, ut aliquis fidelis absconderet se, ne a persecutoribus inueniretur, et ne illi pro crimine latibulum obiiceretur, precessit in capite, quod in membris confirmaretur. Tertio ratione Iudeorum. Hanc rationem assignat Theophilus dicens : Nolebat in Iudeam ambulare. Uanum enim reputabat in medio inimicorum manere, et magis ipsos ad odium incitare. Circa secundum notandum quod Christus quosdam habebat cognatos secundum carnem, qui more Iudeorum fratres dicebantur ; qui tamen de numero Apostolorum non erant, nec adhuc in Christum credebant. Isti enim erant cupidi mundane glorie. Erat autem tunc in proximo dies festus Iudeorum Scenopegia. Et dicitur Scenopegia a scenos, quod est umbra, quia tunc Iudei in umbraculis salicum habitabant, in memoriam quod patres eorum per Quadraginta annos in tabernaculo habitauerunt. Isti igitur cognati Christi uolebant quod Christus ad illud festum ascenderet et ibi gloriam suam manifestaret ; et imponebant Christo tria, secundum Chrysostomum, scilicet formidinem, amorem glorie et quia non erant uera multa miracula, que de ipso dicebantur. Nam in hoc quod dicunt, quod nemo quippe in occulto quid facit, notabant eum de formidine ; in hoc quod subdunt et querit ipse in palam esse, notant eum de amore glorie ; et in hoc quod subiungitur, si hec facis, manifesta teipsum mundo , notabant eum quod non faciebat multa, que dicebantur. Christus autem respondit eis ostendens quod inter ipsum et ipsos, tres erant differentie. Una est, quia tempus suus nondum aduenerat ; tempus autem ipsorum semper paratum erat. Et potest intelligi de tempore glorificationis sue, quasi dicat : Uos uultis, quod ego ostendam gloriam meam, sed tempus glorie mee manifestande, quale erit tempus mee resurrectionis et ascensionis, nondum aduenit. Tempus autem uestrum, id est gloria mundi, semper est paratum. Uel potest intelligi de tempore passionis ; dicit enim Chrysostomus quod isti fratres, qui in eum non credebant, ideo forte consulebant, ut in Iudeam ascenderet, ut ipsum Iudeis traderent ; et ideo dicit : Tempus meum, scilicet me tradendi Iudeis et ab eis occidendi, nondum aduenit : tempus autem uestrum, scilicet standi cum Iudeis, semper est paratum. Habuit autem Christus triplex tempus, scilicet preteritum, presens et futurum. Tempus preteritum fuit tempus natiuitatis, scilicet de quo dicitur : Ubi uenit plenitudo temporis, misit Deus filium suum, etc. (Gal. 4) Et illud tempus fuit ad gloriam Dei et ad pacem mundi ; unde, tunc Angeli gloriam cantauerunt, dicentes : Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bone uoluntatis (Luc. 2, 14). Tempus presens fuit tempus uite sue, et illud expendit in utilitatem nostram : totum enim tempus uite sue expendit, et consumpsit ad nostram eruditionem et instructionem. Tempus futurum erat tempus sue passionis ; et illud expendit ad redemptionem generis humani : ecce quam utiliter Christus totum tempus expendit. Sed multi sunt qui tempus suum preteritum in uanitatibus consumpserunt, tempus presens similiter in uanitatibus expendunt, tempus uero futurum Deo dare uolunt dicentes : Adhuc ero bonus homo, adhuc penitentiam faciam. Sed sicut dicit Augustinus : Qui promisit ueniam penitenti, non promisit diem crastinum differenti. Dicit tamen Bernard. quod uere penitens de tempore nihil perdit ; sed preteritum restaurat per contritionem et confessionem, presens per bonam operationem et futurum tenet per boni propositi constantiam et firmitatem. Secunda differentia inter Christum et illos erat quia Christus mundum, id est mundanos, reprehendebat, et ideo mundus ipsum odiebat ; ipsi autem mundum diligebant et ideo mundus eis fauebat ; unde subdit : non potest mundus odisse uos. Ita est enim de mundo et mundi contemptoribus et amatoribus, sicut de duobus hominibus commorantibus insimul : si enim duo homines insimul uiui sunt, ambo mutuo se possunt uidere et diligere ; si uero ambo sunt mortui, neuter potest alterum uidere nec diligere. Si autem unus est mortuus et alter uiuus, uiuus mortuum uidet ; mortuus autem uiuum uidere non potest. Homo igitur et mundus sunt quasi duo homines ; tunc et ambo sunt uiui, quando homo mundum diligit et mundus sibi prospera tribuit, de his duobus dicitur : Ipsi de mundo sunt, et ideo de mundo loquuntur et mundus eos audit (I. Ioan. 4). Tales erant isti fratres Christi, ideo dixit eis : non potest mundus odisse uos. Ubi Chrysostomus qualiter eos mundus odit, qui eadem cum mundo uolunt et pro eo student ? Tunc ambo sunt mortui, quando homo mundum non amat et mundus de ipso non curat ; et talis erat Apostolus qui dicebat : Mihi mundus crucifixus est et ego mundo (Gal. 6). Talis erat Christus, qui mundum reprehendebat et ideo mundus ipsum odiebat ; unde ait : Me autem odit, quia testimonium perhibeo de illo : quia opera illius mala sunt (Ioan. 7, 7). Tunc autem unus est mortuus et alter uiuus, quando mundus de homine non curat, et tamen homo mundum amare non cessat ; uel quando homo mundum amare contemnit, et tamen mundus occupationibus eum astringit. Tertia differentia erat inter Christum et illos, quia illi gloriam mundi amabant ; Christus autem gloriam mundi contemnebat, unde ait : Uos ascendite ad diem festum hunc : ego non ascendam (Ioan. 7), scilicet uobiscum, uel non ascendam eo modo, quo uultis, scilicet ut laudem et fauorem humanum habeam et acquiram. Isti uolebant semper in festo esse sed non in uigilia, quia semper uolebant habere gloriam mundi, et nullam ferre mundi molestiam ; similes istis sunt multi in presenti uita, qui uolunt semper facere festum et ideo in futuro facient uigiliam ; uolunt enim modo esse in commessationibus, risibus et uanitatibus ; ideo erunt semper in esurie, et in fletu, et in tribulatione ; et ideo modo faciunt festum, quia modo sunt in humana consolatione, de quibus dicitur : Ue uobis, qui nunc ridetis, ecce festum, quia lugebitis et flebitis, ecce uigilia (Luc. 6). Ponatur exemplum de Lazaro et Diuite. FIGURA
uigilia = paupertas / tribulatio FIGURA
festum = abundantia/consolatio Lazarus quidem fuit in uigilia, id est in paupertate, esurie et in tribulatione ; ideo modo est in festo, quia est in abundantia, in satietate et in consolatione. Diues autem fuit semper in festo scilicet in epulatione, in pompa et in letitia ; ideo modo facit uigilias, quia modo est in tormentis, in igne et in esurie, ita quod nec guttam aque potuit habere. Circa tertium notandum est quod erant quidam formidolosi et timidi, qui in Christum credebant ; sed uarietatem dicere non audebant, ideo in ueritatem peccabant ; tribus enim modis, ut dicit Sanctus Chrysostomus, in ueritatem quis peccare potest : alii ueritatem tacendo ; alii ueritatem ipsam in mendacium commutando ; alii ipsam ueritatem non defendendo. Erant eodem modo quidam hic qui ueritatem pre timore tacebant ; unde in Euangelio dicitur : Alii dicebant, quia bonus est , et subditur : Nemo tamen palam loquebatur de illo propter metum Iudeorum. Augustinus : Uterque reus est apud Deum, et qui ueritatem tacet, et qui mendacium dicit. Ille quia prodesse non uult, iste quia nocere desiderat. Alii erant qui ipsam ueritatem in mendacium commutabant, de quibus subditur : Alii autem dicebant non, sed seducit turbas. De talibus dicitur : Commutauerunt ueritatem Dei in mendacium (Rom. I). Alii erant qui ipsam ueritatem non defendebant, de quibus dicitur : Murmur multum de eo erat in turba. Murmurabant quidem de eo quod Pharisei Christum persequebantur, sed tamen eum nec defendebant, nec aperte resistere audebant, cum tamen dicatur : Pro iustitia agonizare, id est pro anima tua, usque ad mortem (Eccli. 4, 33 ).