Iacobus de Voragine,
Quadragesimale, sermo
57 (Schneyer : 251)">, Sigle de Schneyer : T22/4
| << | >> |
| Plan : synthétique classique pas de plan V. interventions éditoriales (en rouge) |
Distinctions (5) Thema
Preteriens
Iesus
uidit hominem cecum a natiuitate (Ioan. 9).
Dominus noster sanando in hominibus sensus corporales sanauit et sensus spirituales → circa ceci curationem tria uidenda sunt : (sensus corporales et spirituales)
Dominus noster sanando in hominibus sensus corporales, sanauit et sensus spirituales.
Nam quando reddidit surdo auditum corporis, reddidit sibi auditum mentis ; illum auditum de quo dicitur in Psal. :
Audiam quid loquatur in me Dominus Deus (Psal.
84, 9).
Quando sanauit mutum dans ori corporis, ut proferret uerbum de ore, dedit et cordi, ut Dei dulcedinem pregustaret ; de quo dicitur in Psal. :
Gustate et uidete, quoniam suauis est Deus (Psal. 33).
Quando illuminauit ipsum cecum, ut uideret corporaliter, illuminauit ipsum in mente, ut uideret spiritualiter.
Ideo per istum cecum illuminatum intelligere possumus peccatorem iustificatum.
Circa cuius curationem tria uidenda sunt.
Primo genus infirmitatis, quod notatur cum dicitur :
Uidit hominem cecum a natiuitate.
Secundo modus curationis, cum dicitur : exspuit in terram, et fecit lutum de sputo.
Tertio effectus ipsius curationis, qui notatur cum dicitur :
Abiit ergo et lauit et uenit uidens.
I : Genus infirmitatis → cecitas spiritualis tribus modis causatur :
Circa primum notandum est quod cecitas spiritualis tribus modis causatur.
I.A : a putredine terre cupiditatis (sancti, auari, superbi, mundani affectus)
Primo modo, scilicet a putredine terre cupiditatis, quod figuratur Tobie 2. ubi dicitur : Quod Tobias stercore hirundinis excecatus fuit.
Ista stercora sunt temporalia, de quibus dicitur :
Omnia arbitror ut stercora, ut Christum lucrifaciam (Philip.
3).
Periculum est autem, ut ista stercora, siue isti pulueres nimis diu adhereant.
Pulueres enim recentes cito ab oculis et pedibus eiiciuntur ; pulueres uero inueterati aliquando in substantiam carnis conuertuntur, ideo omnes admonet dicens :
Excutite puluerem de pedibus uestris (Matth. 10).
Isti pulueres mundani adherent aliter affectibus sanctorum uirorum et aliter affectibus auarorum.
Nam affectibus sanctorum adherent, per modum forme accidentalis.
Accidens autem est, quod adest et abest preter subiecti corruptionem.
In sanctis autem uiris amor terrenorum et diuitiarum inest per modum accidentis : quia si adsunt, non corrumpitur eorum mens per superbiam ; si desunt non corrumpitur per impatientiam.
Talis erat Apostolus qui dicebat :
Scio et abundare, et penuriam pati (Philipp.
4) ; id est : scio abundare sine superbia, et penuriam pati sine impatientia.
In auaris autem talis amor inest menti ipsorum per modum forme substantialis.
Quia si diuitie adsunt ; corrumpitur eorum mens per superbiam.
Diuitibus huius seculi precipe non sublime sapere (I. Tim. 6).
Ubi dicit Augustinus quod uermis diuitiarum est superbia.
Si uero diuitie desunt corrumpitur eorum mens per impatientiam.
Diuitie conseruate in malum Domini sui pereunt in afflictione pessima (Eccle. 5, 12-13).
I.B : ex igne carnalis concupiscentie (remedia concupiscentie)
Secundo causatur cecitas mentis ex igne carnalis concupiscentie.
Psal. : Supercecidit ignis, et non uiderunt solem (Psal. 57).
Sicut igitur uisus excecatur ad peluim candentem, sic libidinosus ad concupiscentiam ardentem : nam ex pollutione carnalis concupiscentie, fumositates ascendunt, que oculum mentis obscurant et excecant.
Quando autem uas cordis per ignem male concupiscentie ebullit, triplex remedium adhiberi debet.
Unum est quod uas ab igne debet remoueri, id est a colloquiis, et aspectibus, et uicinitatibus mulierum se absentare.
Auerte faciem tuam a muliere compta (Eccli. 9, 8).
Et infra :
Speciem mulieris aliene multi admirantes reprobi facti sunt, colloquium enim illius quasi ignis exardescit.
Secundo debet ligna uel prunas, id est cogitationes ignitas a corde suo remouere et abiicere, quia dicitur : numquid abscondere potest homo ignem in sinu suo, ut uestimenta illius non ardeant (Prou. 6) ?
Tertio debet aquam frigidam scilicet penitentiam asperam corpori suo imponere.
Malitia hore obliuionem facit luxurie magne (Eccli. 11, 29).
Castigo corpus meum, et in seruitutem redigo, etc. (I. Cor. 9) I.C : ex tumore superbie (superbia, scientia)
Tertio causatur cecitas mentis ex tumore superbie, quia sic dicit Gregorius : Tumor mentis est obstaculum ueritatis, ista cecitas est inducta a natiuitate ;
est enim quedam superbia in affectu, que est appetitus excellentie, et ista ortum habuit in celo, quando Lucifer excellentiam Dei appetiuit.
Et alia superbia in intellectu, que est appetitus immoderate scientie ; et ista ortum habuit in Paradiso terrestri, quando homo appetiuit scientiam Dei.
Et est alia superbia in actu, que est uiolentia irrogate iniurie ; et ista ortum habuit in mundo, quando scilicet Cain occidit Abel fratrem suum.
Merito igitur superbia est cecitas a natiuitate, que ortum habuit in ipsa Angeli creatione, in ipsa hominis formatione, in ipsa mundi habitatione.
I : Genus infirmitatis → cecitas spiritualis tribus modis causatur :
II : Modus curationis → notandum est quod est triplex collirium
Circa secundum, scilicet modum curationis, notandum est, quod est triplex collirium.
I.A : a putredine terre cupiditatis (Passionis Christi amaritudo, uoluptas carnalis)
II.A : totum amarum (Passionis Christi amaritudo, uoluptas carnalis)
Primum est totum amarum, quod conficitur ex felle piscis, quo Tobie oculi sunt sanati (Tob. 11) ; et representat Christum, prout fuit in patibulo, ubi tamquam piscis fuit assatus et felle potatus.
Ista autem amaritudo passionis debet sanare cecitatem inductam ex carnali uoluptate, quia seruus non debet delectationes querere, quando uidet Dominum suum amaritudinibus repleti.
Augustinus : Sub spinoso capite, non debet membrum fieri delicatum.
I.B : ex igne carnalis concupiscentie (regnum celi, uisio corporis Christi, terrena cupiditas)
II.B : totum dulce (regnum celi, uisio corporis Christi, terrena cupiditas)
Secundum collitium est totum dulce, quod conficitur ex fauo mellis, quo sanati sunt oculi Ionathe et illuminati (I. Reg. 14, 27) ; et significat Christum prout erit in regno suo, ubi erit totus dulcis.
Spiritus meus super mel dulcis (Eccli. 24, 27).
Mel quidem in superficie est dulce, in medio dulcius, in profundo dulcissimum.
Sancti quidem ex uisione corporis Christi habent delectationes dulces, ex cogitatione anime ipsius dulciores, ex contemplatione profunda deitatis habent dulcissimas.
Et illud collirium debet expellere cecitatem causatam ex puluere terrene cupiditatis ; quia secundum Augustinum omnes diuitie deberent contemni, ut saltem una hora posset uideri facies Dei.
I.C : ex tumore superbie (iudicium universale)
II.C : ex una parte dulce et ex alia parte amarum (iudicium universale)
Tertium collirium est ex una parte dulce, et ex alia parte amarum, quod conficitur ex saliua que est dulcis, et terra que est amara, de quo habetur hic : Et significat Christum, prout erit in iudicio, ubi erit dulcis bonis et amarus reprobis.
Et illud collirium debet expellere cecitatem inductam ex tumore eleuationis, quia tunc superbi humiliabuntur et reprimentur.
Dies Domini exercituum super omnem superbum et excelsum, et super omnem arrogantem, et humiliabitur (Isai. 2).
II : Modus curationis → notandum est quod est triplex collirium
III : Effectus curationis → notandum est quod homo erat
Circa tertium, scilicet effectum curationis, notandum est, quod homo erat superbus et insipidus, et immundus ; ideo Christus in terram exspuit, et super oculos lutum posuit, et ut se lauaret precepit.
II.A : totum amarum (saliua, tria genera sapientiarum)
III.A : insipidus (saliua, tria genera sapientiarum)
Quia igitur erat insipidus, ideo in terram exspuit.
Per saliuam intelligitur Dei sapientia, que dicit :
Ego ex ore altissimi prodiui (Eccli. 24, 5).
Tunc ergo Christus saliuam exspuit, quando diuinam sapientiam homini terreno infundit.
Saliua uero aliquando est dulcis, aliquando amara, aliquando insipida.
Saliua dulcis est sapientia diuina, que spiritualia facit dulcescere.
II.B : totum dulce (humilitas, contemptus mundi)
III.B : superbus (humilitas, contemptus mundi)
Secundo quia homo erat superbus, ideo lutum super oculos eius liniuit : lutum linire est uilitatem humanam homini ad memoriam reducere, et talis reductio est homini causa humilitatis.
Humiliatio tua in medio tui (Mich. 6) : medium enim presupponit utrumque extremum ; quasi dicat : causam habes humilitatis, si respicias tuam natiuitatem, et uitam, et mortem.
Unde quidam interrogauit quemdam Philosophum dicens : quid fui, quid sum, et quid ero ?
Ille respondit : Sperma fetidum, saccus stercorum, et cibus uermium.
II.C : ex una parte dulce et ex alia parte amarum (purificatio, confessio, peccatum)
III.C : immundus (purificatio, confessio, peccatum)
Tertio quia homo erat immundus, ideo precepit ipsum lauari ; qui enim immundus est per peccatum, debet lauari aqua confessionis.
Laua a malitia cor tuum
Hierusalem
, ut salua fias (Ier. 4).
Qui autem lotus est debet seruare se mundum.
Lauamini mundi estote (Isai. 1).
Sed illi qui lauant se in Quadragesima et post Pascha se inquinant, sunt tamquam porci fetidi et tamquam aratores stulti.
De duobus primis :
Canis reuersus ad suum uomitum, et sus lota in uolutabro luti (2. Pet.
2).
De tertio :
Nemo mittens manum suam ad aratrum, et respiciens retro, aptus est regno Dei (Luc. 9).