Iacobus de Voragine,
Quadragesimale, sermo
50 (Schneyer : 244)">, Sigle de Schneyer : T21/S
| << | >> |
| Plan : synthétique classique pas de plan V. interventions éditoriales (en rouge) |
Distinctions (3) Thema
Iesus
autem inclinans se deorsum digito scribebat in terra (Ioan. 8, 6).
Inclinatio Christi in terram significat descensio humilis eius in uterum Uirginis, quam dotauit omnibus dotis et uirtutibus. In uerbis premissis tria notantur :
Inclinatio Christi significat eius humilitatem, quia in tantum se inclinauit quod in uterum Uirginis descendit.
Inclinando autem se, in terram scripsit.
Per terram, significatur Uirgo Maria, que sic fructifera fuit quod illum fructum protulit de quo dicitur :
Aperiatur terra et germinet saluatorem (Isai. 45, 8).
In ista terra Christus scripsit, quando matrem suam omnibus donis et uirtutibus dotauit et adornauit.
In uerbis igitur premissis, tria notantur.
Primo, ostendit de filio quante fuerit humilitatis, cum dicitur :
Iesus
autem inclinans se deorsum, intelligitur de sede patris in mundum.
Secundo, ostenditur in matre quante fuerit excellentie et dignitatis, cum dicitur : Digito scribebat.
Tertio, ostenditur de ipsa matre quante fuerit constantie et firmitatis, in eo quod Terra uocatur.
I : Humilitas Christi, qua in uterum Uirginis descendit (Christi humilitas, natura diuina, peccatum)
Circa eius inclinationem, id est eius humilitatem qua in uterum Uirginis descendit, notandum quod tunc Christus magis inferius se inclinauit quam inclinare potuit.
Ideo signanter dicitur : Inclinans se deorsum.
Natura quidem diuina super omnia est, infra autem diuinam angelica, infra angelicam natura humana, infra naturam humanam est pena, infra penam est culpa siue peccatum, infra uero peccatum est nihil, quia omnibus rebus infimis peccatum infimum locum tenet.
In quantum igitur Christus in uterum Uirginis se inclinauit et naturam passibilem assumpsit, inclinauit in tantum naturam diuinam quod infra seipsum exinaniuit :
Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se equalem Deo, sed semetipsum exinaniuit, formam serui accipiens (Phil.. 2, 6).
Inclinauit se infra naturam angelicam, quia paulo minus ab angelis minoratus est :
Minuisti eum paulo minus ab angelis, etc. (Psal. 8, 6).
Inclinauit se infra naturam humanam, quia opprobrium hominum factus :
Ego sum uermis et non homo, opprobrium hominum et abiectio plebis (Psal. 21, 7).
Non est ei species neque decor, et uidimus eum, et non erat aspectus (Isai. 53, 2).
Inclinauit se tandem usque ad penam, quia propter nos uulneratus est :
Uulneratus est propter iniquitates nostras, attritus est propter scelera nostra.
Usque ad culpam siue peccatum se non inclinauit, quia Deus erat, in quem peccatum cadere non poterat.
Debuit etiam esse sine peccato, qui omnia uenerat auferre peccata.
I : Humilitas Christi, qua in uterum Uirginis descendit (Trinitas)
II : Excellentia et dignitas in matre, quia tota Trinitas in ea scripsit : (Trinitas)
Secundo, ostenditur de matre quante fuerit excellentie et dignitatis, in eo quod scripta fuit.
Tota enim Trinitas in ea scripsit.
Nam Pater in ea scripsit suam potentiam, Filius suam sapientiam, Spiritus Sanctus suam bonitatem et misericordiam ; et sic Pater fecit eam potentem ad adiuuandum, Filius fecit eam sapientem ad aduocandum, Spiritus Sanctus fecit eam clementem ad miserandum.
II.A : Pater eam fecit clementem ad adiuuandum homines (Uirginis Marie clementia, amicus)
Primo, Pater fecit eam clementem ad adiuuandum :
In
Hierusalem
potestas mea (Eccli. 24, 15).
Est enim tam potens effecta quod potest nos adiuuare in uita, in morte et post mortem.
Si enim quis haberet amicum qui posset eum iuuare in uita, esset bonus.
Si haberet alium qui posset iuuare in morte, esset melior.
Si uero haberet alium qui posset iuuare post mortem, iste esset optimus.
Beata igitur Uirgo in isto triplici statu adiuuare nos potest.
Unde cantat Ecclesia :
Maria
mater gratie, mater misericordie, tu nos ab hoste protege et hora mortis suscipe.
II.A.1 : in uita (Dei misericordia)
Primo quidem, adiuuat in uita.
In presenti etenim uita quidam sunt iusti et quidam peccatores.
Iustos adiuuat, quia conseruat in eis Dei gratiam.
Ideo dicitur : Mater gratie.
Peccatores adiuuat, quia impetrat eis diuinam misericordiam.
Ideo subditur : Mater misericordie.
II.A.2 : in morte (diabolus, mors)
Secundo, adiuuat in morte, quia tunc a diabolo nos defendit.
Diabolus enim est tante audacie quod non tantum ad peccatores, sed etiam ad uiros sanctos qui moriuntur uenit, uolens scire si aliquod ius in eis habeat.
Sic uenit ad mortem sancti Martini.
Sed beata Uirgo, quando moriuntur aliqui sui deuoti, ad eos uenit et a demonibus eos protegit et defendit.
Ideo dicitur : Tu nos ab hoste protege.
II.A.3 : post mortem (Uirginis Marie deuotus)
Tertio, adiuuat etiam post mortem.
Quando enim aliqui uiri moriuntur, tunc angeli ueniunt et animas eorum deducunt in celum ; sed, quando moriuntur aliqui deuoti beate Marie Uirginis, ipsa ad eos uenit et eorum animas suscipit et in celum deducit.
Ideo subditur : Et hora mortis suscipe.
II.B : Filius eam fecit sapientem ad aduocandum, quia habet omnia bona aduocati (allegatio, aduocatus bonus, Uirgo Maria aduocata)
Secundo, Filius eam fecit sapientem ad aduocandum, unde significata est per illam mulierem sapientissimam de qua dicitur :
Misit
Ioab
Thecuam
et tulit inde mulierem sapientem (II. Reg. 14, 2), que pro Absalone apud Dauid aduocauit, allegans generalem infirmitatem, dicens :
Omnes morimur et quasi aque dilabimur in terram, que non reuertuntur (II. Reg. 14, 14).
Ubi beata Uirgo allegat primo humane miserie generalitatem, quia omnes moriuntur.
Secundo, continuitatem, quia quasi aque dilabuntur.
Tertio, irreuocabilitatem, quia non reuertuntur : homo enim est spiritus uadens et non rediens.
Habet enim ista aduocata omnia ista bona que in bono aduocato requiruntur.
II.B.1 : bonam diligentiam
Bonus enim aduocatus tria debet habere : bonam diligentiam, ut sit ualde solicitus in promouendo causam suam, quia, si negligens esset, cito succumberet.
II.B.2 : magnam sapientiam
Sed, si esset solicitus et parum esset iuris peritus, non esset bonus aduocatus : ideo oportet ut, preter diligentiam, habeat magnam sapientiam.
II.B.3 : magnam gratiam (ordines sanctorum)
Sed, si solicitus esset et peritus et regi ad quem aduocaret et toti familie sue esset odiosus, non esset idoneus aduocatus : et ideo oportet quod, coram rege et familia sua, habeat gratiam.
Ille igitur optimus est aduocatus qui habet magnam diligentiam, magnam sapientiam et magnam gratiam.
Ista tria habet nostra aduocata, sicut Dauid in Spiritu Sancto preuidens dixit :
Astitit regina a dexteris tuis (Psal. 44, 10) : ecce quanta diligentia !
Non enim ad horam recedit, sed a dexteris filii semper astitit et pro peccatoribus intercedit.
In uestitu deaurato (Ibidem) : ecce quanta sapientia !
Per aurum enim, in sacra Scriptura diuina sapientia significatur.
Alii enim sancti habuerunt aurum, id est sapientiam diuinam, sed nullus uestitus fuit auro, ut Uirgo beata.
Ideo dicitur : In uestitu deaurato.
Tunc enim diuina sapientia ipsam uestiuit, quando nouem mensibus in utero eius habitauit.
Hinc etiam colligendum est quanta sapientia cor eius resplenduit, quando diuina sapientia nouem mensibus in utero eius habitauit.
Ista est illa mulier de qua dicitur :
Signum magnum apparuit in celo, mulier amicta sole (Apoc. 12, 1).
Tunc enim amicta sole fuit, quando sol iustitie in eam descendit.
Circumamicta uarietate (Psal. 44, 10) : ecce quanta gratia coram rege et sua familia !
In tantum est enim toti celesti curie gratiosa quod omnes eam circumdant.
Nam in celo, quot sunt ordines, tot sunt uarietates.
Iste uarietates tamquam domicelle eam circumdant et, tamquam dominam et reginam, eam semper associant.
Ideo cantat Ecclesia : Sicut dies uerni circumdabant eam
flores rosarum, id est omnes societates martyrum, et
lilia conuallium, id est omnes societates angelorum, confessorum et uirginum.
II.C : Spiritus sanctus eam fecit clementem ad miserandam. Habet enim misericordiam (orationes sanctorum, Uirginis Marie misericordia)
Tertio, Spiritus Sanctus fecit eam clementem ad miserandum.
Sunt enim quidam sancti in celo qui, quando rogantur, sequuntur informationem sue conscientie.
Et ideo quoque Deum rogare nolunt, quia habent conscientiam quod illi non sunt digni exaudiri.
Alii sancti sunt qui, quando rogantur, sequuntur rectitudinem diuine iustitie.
Et ideo, si rogantur et sciunt quod diuine iustitie hoc non competit, rogare non audent.
Beata autem Uirgo non respicit ad conscientiam nec ad iustitiam, sed ad misericordiam, ac si dicat : Teneant se ad conscientias qui uolunt, respiciant ad Dei iustitiam ; ego me semper tenebo ad misericordiam.
Propter istam misericordiam tam excellentem, ipsa dicit de seipsa :
Quasi oliua speciosa
in campis (Eccli. 24, 19).
Ex quo habetur quod ipsa habet misericordiam excedentem, congruentem et patentem.
II.C.1 : excedentem
Excedentem quidem, per hoc quod dicit : Oliua.
Sicut enim oleum omnibus liquoribus eminet, sic misericordia eius omnibus sanctorum misericordiis preeminet et illa excellit.
Unde illud quod dicitur de Domino potest dici etiam de Domina :
Miseratio hominis circa proximum suum.
Misericordia autem Dei super omnem carnem (Eccli. 18, 12).
II.C.2 : congruentem (tribulatio, Uirgo Maria consolatrix)
Habet etiam misericordiam congruentem.
Ideo dicitur : Speciosa.
Tunc enim dicitur speciosa quando in tempore necessitatis et tribulationis impenditur, iuxta illud :
Speciosa misericordia Dei in tempore tribulationis (Eccli. 35, 26).
Istam misericordiam congruentem in tempore tribulationis beata Uirgo impendit et subuenit.
Ideo uocatur Luna et lucet in nocte, quia ipsa impendit lucem consolationis in tribulatione.
II.C.3 : patentem
Habet etiam misericordiam patentem.
Ideo dicitur : Oliua in campis, non in hortis.
Ad oliuas quidem hortorum non omnes possunt accedere.
Ad oliuas autem camporum omnes possunt ire.
Quidam sancti uidentur esse oliue horti celi, quia misericordias suas nobis clausas tenent, quia digni non sumus.
Beata autem Uirgo est sicut oliua in campis, quia eius misericordia est communis, unde dicit Bernardus : De plenitudine eius capiunt uniuersi : egri curationem, tristes consolationem, peccatores ueniam, iusti gratiam, angeli letitiam, filius hominis humane carnis substantiam, tota Trinitas gloriam ; ita ut non sit
qui se abscondat a calore eius (Psal. 18, 7).
II : Excellentia et dignitas in matre, quia tota Trinitas in ea scripsit : (apostolorum fides)
III : Constantia et firmitas Marie, quia sicut terra non potuit cadere (apostolorum fides)
Tertio, fuit Maria multe constantie et firmitatis, quod ostenditur in hoc quod Terra uocatur.
Generatio preterit et generatio aduenit, Terra autem in eternum stat.
Nam in passione Christi generatio apostolorum preteriit, quia fidem amisit ; sed in resurrectione aduenit, quia tunc eam recuperauit.
Sed Terra, id est beata Uirgo, cadere non potuit.
II.A : Pater eam fecit clementem ad adiuuandum homines
III.A : a fide
Ceciderunt quidem apostoli in passione Christi a fide, a gratia, a societate Christi, qui ipsum solum reliquerunt ; sed beata Uirgo a fide cadere non potuit, quia in altitudine sapientie diuine erat fundata :
Fundamenta eius in montibus sanctis (Psal. 86, 1).
Ideo significatur per stellam maris, que ceteris stellis occidentibus, illa non occidit, sic beata Uirgo, ceteris apostolis cadentibus, ipsa cadere non potuit.
II.B : Filius eam fecit sapientem ad aduocandum, quia habet omnia bona aduocati (dona Spiritus sancti)
III.B : a gratia (dona Spiritus sancti)
Secundo, cadere non potuit a gratia, quia septem columnis, id est septem donis Spiritus Sancti, fuerat stabilata :
Sapientia edificauit sibi domum, excidit columnas septem (Prou. 9, 1).
II.C : Spiritus sanctus eam fecit clementem ad miserandam. Habet enim misericordiam (crux)
III.C : a societate Christi (crux)
Tertio, non potuit cadere a societate Christi, quia cruci eius fuit semper coniuncta :
Stabat iuxta crucem
Iesu
mater eius (Ioan. 19, 25).
Et quia sic firma fuit ita quod nec a fide, nec a gratia, nec a societate Christi cadere potuit, ideo ipsa dicit :
Ab initio et ante secula creata sum et usque ad futurum seculum, etc. (Eccli. 24, 14).