Iacobus de Voragine, Quadragesimale, sermo 47 (Schneyer : 241)">, Sigle de Schneyer : T21/6
<< >>

Feria VI tertie hebdomade quadragesime, 1/2    

Texte de base : Jacques de Voragine, Sermones aurei, Robert Clutius éd., Vienne-Cracovie, 1760

Mots-clés :
collocutio |   dialogus |   Christi predicatio |   Christi humanitas |   Iudeorum uestimenta |   Christi diuinitas |   oratio bona |   cordis munditia |   cordis deuotio |   mundana |   superbia |   philosophi |   tria uitia |   tres status perfectionis |   timor |   penitentia |   charitas |   bonorum operum plenitudo  
Lister Distinctions (1) Lister Exempla (1) Lister Figurae (7) Lister Matière biblique (1)
Pas d'interprétations des noms Pas de liturgie / pratique Lister Sources déclarées (3) Lister Noms de personnes (12)
Lister Noms de lieux (1)
Plan :
synthétique
classique
pas de plan
V. interventions éditoriales (en rouge)

Liste des noms de personnes :
  • Iesus
  • Iacob
  • Iacob
  • Iacob
  • Moyses
  • Iacob
  • Iacob
  • Alexander
  • Alexander Magnus
  • Paulus
  • Mattheus
  • Maria Magdalena

  • Thema (collocutio, dialogus)
      Iesus fatigatus ex itinere sedebat sic supra fontem (Ioan. 4, 6).
    I : Christus et mulier de Samaria plures collocutiones mutuas habuerunt : (Christi predicatio)
    Dum Dominus noster per diuersa loca predicando discurreret et quadam uice fatigatus esset, super quemdam fontem sedere cepit et, licet hic dicatur fons, tamen inferius uocatur puteus. Sed, sicut dicit Glossa, ubicumque aqua de terra manat, dicitur fons ; sed, si manat in superficie, fons tantum dicitur ; si uero manat in profundo, etiam puteus dicitur. Omnis puteus est fons, sed non omnis fons puteus est. Dum igitur sic sederet, uenit mulier de Samaria haurire aquam. Inter quam et Christum magnus dialogus fuit, quia plures collocutiones mutuas habuerunt.
    I.A : Christus suam humanitatem ostendit in eo quod bibere petiit (Christi humanitas, Iudeorum uestimenta)
    Prima fuit qua Christus suam humanitatem ostendit in eo quod bibere petiit. Probabile enim est quod Christus post fatigationem sitiebat, et in hoc ostendit se esse uerum hominem, quia Deus sitire non potest. Ad hoc respondit mulier cum quadam admiratione, dicens : Quomodo tu, cum Iudeus sis, a me bibere poscis ? etc. (Ibidem 4, 9). Iudei enim habebant Samaritanos tamquam excommunicatos triplici de causa, sicut tangunt Glosse. Primo quia licet Samaritani adorarent deum, nichilominus tamen colebant ydola ; secundo quia adorabant in monte Samarie cum nulli licet adorare nisi in templo dei ; tertio quod Samaritani priuauerunt Iudeos hereditate Iacob patris sui, id est predio que dederat Iacob Ioseph filio suo ubi erat fons super quem Ihesus sedebat. Propter istas tres causas Iudei nolebant communicare cum Samaritanis. Cognouit autem hec mulier Christum esse Iudeum, sicut dicit Glossa, in ueste quam habebat. Iudei enim habebant in uestimentis fimbrias per quas distinguebantur ab aliis gentibus.
    I.B : Christus suam diuinitatem ostendit cum ait : Si scires donum Dei (etc) (Christi diuinitas)
    Secunda collocutio fuit qua Christus ostendit suam diuinitatem cum ait : Si scires donum Dei et quis est qui dicit tibi Da mihi bibere , tu forsitan petiisses ab eo et dedisset tibi aquam uiuam (Ibid. 4, 10), scilicet Spiritus Sancti gratiam. Hoc non poterat nisi in quantum Deus ; sed mulier, intelligens de aqua materiali illius putei, dixit quod hoc facere non poterat, quia nec situlam nec chordam habebat, et puteus profundus erat. Immo nec ipse   Iacob, quo ipse maior non est, aliter ipsam aquam habere non potuit nisi cum adiutorio.
    I.C : Christus ostendit que materialis et spiritualis magnam differentiam
    Tertia collocutio fuit qua Christus ostendit aque materialis et spiritualis magnam differentiam cum dixit : Omnis qui bibit ex aqua hac sitiet iterum (Ibid. 4, 13). Aqua enim materialis ad tempus potest auferre sitim, aqua uero spiritualis semper aufert. Ad hoc respondit mulier : Domine, da mihi aquam hanc (Ibid. 4, 15), quasi dicat : Magna pena est mihi sitire, magna fatigatio est huc uenire ; magnus labor est haurire ; ergo da mihi aquam hanc, que penam sitis auferat, fatigationem itineris tollat, laborem hauriendi amoueat.
    I.D : Christus dixit ei ut suum uirum uocaret
    Quarta collocutio est qua Christus dixit ei ut uirum suum uocaret, id est illum quem loco uiri tenebat. Ad hoc respondit mulier quod non habebat uirum, scilicet legitimo matrimonio sibi coniunctum.
    I.E : Post hec mutatur ordo loquendi quia mulier querit ut soluat controuersiam inter Iudeos et Samaritanos, et Christus respondet. (oratio bona, cordis munditia, cordis deuotio)
    Quinta collocutio est qua Christus dixit totam uitam suam preteritam cum ait : Bene dixisti, id est uerum dixisti, quia non habeo uirum ; quinque enim uiros habuisti (Ibid. 4, 17-18). Ad hoc mulier respondit quod credebat ipsum prophetam esse, postquam totam uitam suam ei dixerat. Post hec autem, mutatur ordo loquendi : hucusque enim Christus quesiuit et mulier respondit ; modo autem mulier querit et Christus respondet. Querit enim ex quo ipse est propheta, ut soluat controuersiam que est inter Iudeos et Samaritanos. Iudei enim dicebant quod non licet alicubi adorare nisi in templo Dei. Samaritani autem dicebant quod poterant adorare in monte Samarie, quia patres sui, scilicet   Iacob et filii eius, ibi adorauerunt. Et uocabant Samaritani   Iacob patrem suum, siue quia ipsi legem tenebant   Moysi, siue quia   Iacob et filii eius ibi habitauerunt, siue quia ille mons ex hereditate   Iacob ad eos peruenerat. Ad hoc Christus respondit quod in orando Deus non requirit locum corporalem, sed spiritualem, id est cor mundum et deuotum. Ista responsio non placuit mulieri, quia uolebat quod diceret quod in monte illo poterant adorare. Et ideo dixit quod questionem illam determinandam reseruabat Messie, id est Christo qui, Christus cum uenerit, de hoc ueritatem eis annuntiabit. Adhuc Christus respondit quod ipse erat ille Messias. Que, audito quod ille erat, pre gaudio hydriam dimisit et in ciuitatem currens nuntiauit omnia ; et tunc Christus ad preces Samaritanorum ciuitatem intrauit et omnes ad fidem conuertit.
    I : Christus et mulier de Samaria plures collocutiones mutuas habuerunt :
    II : Christus hanc mulierem et nos ad tria inducebat
    Sicut patet ex predictis, Christus hanc mulierem et nos ad tria inducebat.
    I.A : Christus suam humanitatem ostendit in eo quod bibere petiit (mundana, superbia, philosophi)
    II.A : ad contempnendum amorem mundanorum, qui sitim uanam auget (mundana, superbia, philosophi)
    Primo, ad contemnendum amorem mundi, cum dixit : Omnis qui biberit ex aqua hac sitiet iterum (Ioan. 4, 13). Amor enim mundanorum, scilicet diuitiarum, deliciarum et honorum, sitim non exstinguit, sed auget, de quibus dicitur : Sanguisuge due sunt filie, que semper dicunt : Affer, affer. (Prou. 30, 15). Sanguisuga mater est superbie, que est causa omnium malorum : Initium omnis peccatti superbia (Eccli. 10, 15). Habet autem duas filias, scilicet cupiditatem et uoluptatem, quia superbus non tantum honores ambit, sed etiam aliorum bona rapit et uoluptuose uiuit. Ista autem sitis quam sit uana, ostenditur in morte     Alexandri qui, cum esset totius mundi dominus, diuitiis plenus, libidinosus et eius ossa in uase aureo fuissent reposita, philosophi conuenerunt. Unus igitur, uolens ostendere dominum suum fuisse uanum, ait : Heri isti non sufficiebat totus mundus, hodie parua sepultura est contentus. Alius, uolens ostendere esse uanum aurum et argentum congregatum, ait : Heri iste faciebat thesaurum de auro, hodie aurum thesaurum facit de ipso. Alius, uolens ostendere uanum esse corpus deliciis nutrire, dixit : Heri iste nutriebat corpus suum diuersis deliciis, hodie uero comeditur a uermibus infinitis.
    I.B : Christus suam diuinitatem ostendit cum ait : Si scires donum Dei (etc) (tria uitia)
    II.B : ad desiderandum amorem Dei contra superbiam, sicut Paulus, contra auaritiam sicut Mattheus, contra luxuriam sicut Maria Magdalena (tria uitia)
    Secundo, Christus inducebat istam mulierem et nos cum ipsa ad desiderandum amorem Dei, cum ait : Qui autem biberit ex aqua quam ego dabo ei non sitiet in eternum (Ioan. 4, 13). Augustinus : Qui biberit de Paradisi fluuio, cuius gutta maior est oceano, restat ut in eo sitis penitus extincta sit. Huius fluuii Paradisi unam guttam perceperat   Paulus et statim exstinxit in eo omnem superbiam, ita quod ferocem lupum mutauit in agnum mansuetum. Perceperat   Mattheus et mox exstinxit in eo omnem auaritiam, ita quod raptorem conuertit in contemptorem : nam qui prius rapiebat aliena, postmodum contempsit propria. Perceperat   Magdalena et mox exstinxit in ipsa omnem luxuriam, ita quod corniculam nigerrimam conuertit in columbam candidam.
    I.C : Christus ostendit que materialis et spiritualis magnam differentiam (tres status perfectionis)
    II.C : ad sui cognitionem gradatim (tres status perfectionis)
    Tertio, inducebat eam et nos in ipsa ad sui cognitionem. Gradatim autem hec mulier surrexit ad Christi cognitionem. Nam primo dixit eum esse unius ueri Dei cultorem, in hoc quod dixit eum Iudeum esse, et hoc fuit magnum. Deinde ipsum dixit esse prophetam, et hoc fuit maius. Tandem et dixit et credidit ipsum esse Christum, et hoc fuit maximum. Per quod datur intelligi quod debemus incipere a minimo et paulatim ascendere ad maiora. Iste gradus significatur ubi dicitur : Ultro enim terra fructificat herbam primum, deinde spicam, deinde plenum frumentum in spica (Marc.4, 28), hoc est, secundum Glossam, timorem et penitentiam et charitatem.
    II.C.1 : timor incipientium (timor)
    Illi qui generant herbam, id est timorem, sunt incipientes, qui debent incipere a timore. Sicut enim herba est principium spice, sic timor Dei est principium noue uite : Timor Dei principium sapientie (Prou. 1, 7).
    II.C.2 : penitentia dura proficentium (penitentia)
    Illi qui generant spicam, id est penitentiam duram, sunt proficientes qui, sicut fuerunt delectati in peccatis, sic debent se affligere in penitentia et lamentis : Ipse me reprehendo et ago penitentiam in fauilla et cinere (Iob. 42, 6).
    II.C.3 : charitas et bonorum plenitudo perfectorum (charitas, bonorum operum plenitudo)
    Illi qui producunt plenum fructum in spica, id est charitatem et bonorum operum plenitudinem, sunt perfecti qui habent charitatem Dei et proximi, quia, sicut dicitur, plenitudo legis est dilectio (Rom. 13, 10 ).