Iacobus de Voragine, Quadragesimale, sermo 31 (Schneyer : 226)">, Sigle de Schneyer : T20/5
<< >>

Feria V secunde hebdomade quadragesime, 1/2    

Texte de base : Jacques de Voragine, Sermones aurei, Robert Clutius éd., Vienne-Cracovie, 1760

Mots-clés :
status hominis |   mors |   angeli |   inthronizatio episcopi |   infernus |   sepultura usurarii |   sinus Abrahe |   tormenta in inferno |   peccatum lingue |   probatio |   paupertas |   infirmitas |   temptatio |   sinus Abrahe |   suffragium |   misericordia |   pene inferni |   eleemosyna |   mors |   diues |   bona temporalia |   mundus |   uana gloria |   uestes |   peccatum |   conuiuium |   luxuria |   inopia |   uestes |   gula |   peccatum lingue |   auaritia |   uanitas |   cupiditas  
Lister Distinctions (4) Lister Exempla (5) Lister Figurae (15) Pas de matière biblique
Pas d'interprétations des noms Pas de liturgie / pratique Lister Sources déclarées (7) Lister Noms de personnes (8)
Lister Noms de lieux (1)
Plan :
synthétique
classique
pas de plan
V. interventions éditoriales (en rouge)
Thema
Status hominis triplex consideratur
I : in uita
I.A : Diues fuit :
I.A.1 : in magnis diuitiis; circa diuitias tripliciter peccabat :
I.A.1.a : eas auare retinendo
I.A.1.b : eas uane expendendo
I.A.1.c : eas nimis amando
I.A.2 : in magnis honoribus
I.A.3 : in magnis deliciis
I.B : Pauper tria magna incommoda patiebatur : paupertatem, infirmitatem, grauem tentationem
I : in uita
II : in morte
I.A : Diues fuit :
II.A : Diues mortuus est morte : culpe, nature, gehenne
I.B : Pauper tria magna incommoda patiebatur : paupertatem, infirmitatem, grauem tentationem
II.B : Pauper ab angelis fuit deportatus propter custodiam, reuerentiam, letitiam
II : in morte
III : post mortem
II.A : Diues mortuus est morte : culpe, nature, gehenne
III.A : Pauper in sinu Abrahe requiescit
II.B : Pauper ab angelis fuit deportatus propter custodiam, reuerentiam, letitiam
III.B : Diues in tormentis diuersis est quia peccauerat
III.B.1 : in diuitiarum ubertate = punitur in extrema paupertate
III.B.2 : in uestium uarietate = punitur penarum diuersitate
III.B.3 : peccato gule = adustione lingue
Thema (status hominis)
Homo quidam erat diues, qui induebatur purpura et bysso (Luc. 16, 19).
Status hominis triplex consideratur
Secundum beatum Augustinum, status hominis triplex consideratur, scilicet in uita, in morte et post mortem. Quantum ad hunc triplicem statum describitur hic diues et pauper.
I : in uita
I.A : Diues fuit :
Status enim diuitis in uita fuit in magnis diuitiis, quia erat diues ; in magnis honoribus, quia induebatur purpura et bysso ; in magnis deliciis, quia epulabatur quotidie splendide.
I.A.1 : in magnis diuitiis; circa diuitias tripliciter peccabat : (eleemosyna, mors, diues, bona temporalia, mundus)
Non autem reprehenditur ex eo quod diues erat, sed quia circa diuitias tripliciter peccabat.
I.A.1.a : eas auare retinendo
Primo, eas auare retinendo, quia nihil pauperi dare uolebat : hoc est enim proprium auari, ut omnia sibi bona retineat et nihil alteri tribuat, unde in persona auari dicitur : Inueni requiem mihi, et nunc manducabo de bonis meis solus (Eccli. 11, 19). Non fuit talis Alexander, qui nihil habere uolebat quod suis militibus non diuidere poterat. Unde, cum semel per quamdam siluam pergeret et ipse cum exercitu suo fere siti deficeret, quidam pro magno munere scyphum aque sibi dedit, quem ille fundi mandauit. Noluit enim solus bibere ex quo aliis non potuit communicare.
I.A.1.b : eas uane expendendo
Secundo, eas uane expendebat in uestibus curiosis et delicatis epulis. Debemus quidem bona temporalia utiliter expendere, cum sint non nostra, sed a Deo ad dispensandum nobis commissa ipsis pauperibus. Quod enim non sunt nostra propria, patet in morte, quia nobiscum eas portare non possumus. Quando enim canis duos homines sequitur, cuius sit ignoratur ; sed, quando homines ab inuicem separantur, tunc canis dominum suum sequitur. Sic, quasi due persone sunt homo et mundus, et cuius sunt diuitie, hominis uel mundi, in uita non apparet, sed in morte. Diuitie remanent in mundo, et homo nudus recedit de mundo. Et propterea dicitur : Nudus egressus sum de utero matris mee et nudus reuertar illuc (Iob. 1, 21).
I.A.1.c : eas nimis amando
Tertio, ipsas diuitias nimis amando. Nimis enim iste diues diuitias suas amabat et cor suum in eis posuerat, contra illud : Diuitie si affluant, nolite cor apponere (Psal. 61, 11). Et merito non debemus cor apponere, quia amantes se mergunt in interitum (I. Tim. 6, 9). Et ideo nos eas potius mergere debemus, sicut fecit Crates Thebanus qui, sicut refert Hieronymus, collecto magno auri pondere, proiecit in mare, dicens : Abite, male cupiditates, in profundum. Ego uos mergam, ne ipse mergar a uobis.
I.A.2 : in magnis honoribus (uana gloria, uestes, peccatum)
Secundus status eius fuit in honoribus, quia induebatur purpura et bysso, ad ostentationem et uanam gloriam. Homo quidem per peccatum fuit uulneratus, excecatus et in furto deprehensus ; et ideo, quando Deus uestes sibi dedit, tamquam uulnerato ligaturam adhibuit ; tamquam excecato uelamen apposuit ; et tamquam furi cauterium impressit. Tale igitur est de pulchritudine uestium gloriari quale esset si aliquis uulneratus gloriaretur de eo quod habet ligaturam sericam ; uel excecatus, de eo quod habet uelamen deauratum ; uel fur, de eo quod habet pulchrum cauterium. Bernardus : qui gloriatur in ueste similis est furi qui de cauterio gloriatur.
I.A.3 : in magnis deliciis (conuiuium, luxuria, inopia)
Tertio, fuit in deliciis, quia epulabatur quotidie splendide . Faciebat enim conuiuia lauta, unde dicitur epulabatur. Nam epule ab epulentia sunt dicte, et talia ducunt hominem ad inopiam. Qui diligit epulas in egestate erit (Prou. 21, 17). Conuiuia continua, unde dicitur quotidie, et talia ducunt ad intemperantiam. Noli esse in conuiuiis potatorum, etc. (Prou. 23, 20). Conuiuia delicata, unde dicitur splendide, et talia ducunt ad luxuriam. Gregorius : pene semper epulas comitatur uoluptas. Status autem mendici erat e conuerso : ille enim fuit in diuitiarum ubertate, iste in extrema paupertate ; ille, purpura et bysso indutus, iste ulceribus circumdatus ; ille abundat deliciis, iste indigebat micis.
I.B : Pauper tria magna incommoda patiebatur : paupertatem, infirmitatem, grauem tentationem (probatio, paupertas, infirmitas, temptatio)
Iste pauper, secundum Gregorium, tria magna incommoda patiebatur, scilicet paupertatem, infirmitatem et grauem tentationem. Magnas enim tentationes patiebatur, cum uideret se non habere panem neque salutem, et diuitem tantam uoluptatem ; et tamen quodlibet istorum sibi ad penam sufficiebat, scilicet aut paupertas sine infirmitate, aut infirmitas sine paupertate, aut tentatio sine utroque, sed Deus ad probationem hec sibi dedit. Erat quidem Lazarus aurum Dei, margarita Dei et stella Dei. Ut igitur probaretur, positum est illud aurum in camino paupertatis et non potuit corrumpi ; posita est ista margarita in sterquilinio ulcerose infirmitatis et non potuit infici ; posita est illa stella in nebula tentationis et non potuit obscurari. Sed modo extractum est aurum de camino et positum est in celesti thesauro, leuata est margarita de sterquilinio et posita in regali ornamento ; purgata est stella ab omni nebula tentationum et refulget nobis per exemplum.
I : in uita (mors, angeli, inthronizatio episcopi, infernus, sepultura usurarii)
II : in morte (mors, angeli, inthronizatio episcopi, infernus, sepultura usurarii)
Secundo, describitur status istorum in morte, quia uterque mortuus, quia uterque de mundo raptus, sed differenter.
I.A : Diues fuit :
II.A : Diues mortuus est morte : culpe, nature, gehenne
Nam diues mortuus est morte culpe, qua separatur anima a Deo ; postmodum mortuus est morte nature, qua separatur anima a corpore suo ; tandem morte gehenne, qua separatur anima a Dei uisione et beatorum consortio.
I.B : Pauper tria magna incommoda patiebatur : paupertatem, infirmitatem, grauem tentationem
II.B : Pauper ab angelis fuit deportatus propter custodiam, reuerentiam, letitiam
Lazarus mortuus est unica morte, scilicet morte nature. Uterque etiam fuit de mundo raptus, sed differenter, quia Lazarus in sinum Abrahe ab angelis fuit deportatus. Ista portatio facta est propter custodiam : Angelis suis Deus mandauit de te ut custodiant te, etc. (Psal. 90, 11) ; propter reuerentiam, sicut episcopi in manibus portantur quando inthronizantur ; propter letitiam : Chrysostomus : sufficiebat ad portandum unus angelus pauperem, sed propterea plures ueniunt ut chorum letum faciant. Diues autem, tamquam parochanius diaboli, ad cemeterium infernale fuit deductus. Tali sepultura sepeliuntur usurarii et impii, de qua sepultura dicitur : Sepultura asini sepelietur, putrefactus et proiectus extra portas Hierusalem (Ier. 22, 19). Sepultura asini talis est quod pelle excoriatur et ipsa pellis a suo domino possidetur ; carnes uero eius a canibus lacerantur ; ossa autem pluuiis et grandinibus exponuntur. Sic etiam, quando aliquis diues moritur, parentes sui eum omnibus suis expoliant ; uermes carnes eius lacerant ; grandines infernales animam eius cruciant, que quidem anima naturam ossis habet, quia consumi non poterit. Cum enim morietur homo, hereditabit serpentes, scilicet infernales quoad animam, et bestias, id est parentes uastantes terram, id est substantiam, bestia enim quasi uastia dicitur, et uermes (Eccli. 10, 13), scilicet corrodentes carnem propriam.
II : in morte (sinus Abrahe, tormenta in inferno, peccatum lingue)
III : post mortem (sinus Abrahe, tormenta in inferno, peccatum lingue)
Tertio, describitur status istorum post mortem, quia
II.A : Diues mortuus est morte : culpe, nature, gehenne (sinus Abrahe)
III.A : Pauper in sinu Abrahe requiescit (sinus Abrahe)
pauper in sinu Abrahe requiescit, et dicitur sinus Abrahe locus superior inferni habens aliquam lucem : qui dicitur sinus propter tranquillitatem, sicut sinum maris dicimus aliquem locum a uentis quietum.
II.B : Pauper ab angelis fuit deportatus propter custodiam, reuerentiam, letitiam
III.B : Diues in tormentis diuersis est quia peccauerat
Diues uero fuit in tormentis diuersis, sicut fuerat in diuersis peccatis. Nam dicitur : Per que peccat quis, per hec et torquetur (Sap. 11, 17).
III.B.1 : in diuitiarum ubertate = punitur in extrema paupertate (suffragium, misericordia, pene inferni)
Peccauerat quidem iste diues in diuitiarum ubertate, ideo punitur in extrema paupertate. Nam non petebat balsamum, neque situlam aque, nec manum plenam aqua, sed tantum minimum digitum in aqua intingi, et tamen non potuit obtinere, quia, sicut dicitur, iudicium sine misericordia fiet ei qui non fecerit misericordiam (Iac. 2, 13). Uocat autem extremum digiti Lazari modicum suffragium meriti sui, et uocabat guttam aque modicum quid refrigerantis misericordie.
III.B.2 : in uestium uarietate = punitur penarum diuersitate (uestes)
Secundo, peccauerat in uestium uarietate. Ideo punitur penarum diuersitate. Habuerat enim duo mutatoria uestium, scilicet purpuram et byssum, et ideo modo habet duo mutatoria penarum, de quibus dicitur : Ad calorem nimium transeat ab aquis niuium (Iob. 24, 19). Qui enim induebatur purpura, que habet calorem igneum, modo induitur ueste ignea ; et qui induebatur bysso, que habet colorem niueum, seu candidum, modo induitur uestimento niuis. Quando igitur diues est in igne ardentissimo, tunc indutus est purpura ; quando est in niue frigidissima, tunc indutus est bysso candida.
III.B.3 : peccato gule = adustione lingue (gula, peccatum lingue)
Tertio, peccauerat peccato gule. Ideo punitur adustione lingue. Non est autem dicendum quod diues iste habuit linguam corporalem, sed dicitur cruciari in lingua, id est in anima, que pro peccato lingue torquebatur. Tripliciter enim peccauerat lingua : primo, pauperem irridendo ; secundo, nimis uoluptuose edendo ; tertio, inter conuiuia ad detractiones ipsam laxando. Petrus Rauennas : lingua magis ardet, que pauperi insultauit ; et nunc degustat cruciatus, quia pretiosos cibos et odorata pocula degustauit. Tertio, peccauerat in lingua, inter conuiuia ad detractiones ipsam laxando. Chrysostomus : qui in conuiuando magis in loquacitate peccauerat, in lingua atrocius ardebat. Multi sunt etiam qui pro isto triplici peccato lingue punientur : et qui de pauperibus derisiones faciunt, et laute et uoluptuose comedunt, et bonis detrahere non desistunt.