<<

>>

Feria IV secunde hebdomade quadragesime, 2/2    

Texte de base : Jacques de Voragine, Sermones aurei, Robert Clutius éd., Vienne-Cracovie, 1760

Mots-clés :
Passionis Christi memoria |   calix |   petitio indiscreta |   tria loca |   gratia |   mundus |   desiderium celi |   sancti |   penitentia |   hypocrita |   liberalitas Dei |   Passio Christi |   lac |   cremium |   martyres |   sanguis Christi |   crux |   gloria sanctorum |   sancti |   ebrietas |   purgatorium |   infernus |   purgatio elementorum |   quattuor elementa |   mare |   appetibilia |   Spiritus sancti amor |   appetitus celestium  

Distinctions (4) Exempla (1) Figurae (24) Pas de matière biblique Pas d'interprétations des noms Pas de liturgie / pratique Sources déclarées (3) Noms de personnes (2) Pas de noms de lieux

Plan : synthétique classique pas de plan V. interventions éditoriales (en rouge)

Thema et expositio litteralis (Passionis Christi memoria, calix, petitio indiscreta)

Potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum ? Dicunt ei : Possumus. Ait illis : Calicem quidem meum bibetis, etc. (Matth. 20, 22-23). Isti duo apostoli in petitione ista non fuerunt bene discreti, quia uoluerunt merere antequam seminarent, coronam percipere antequam decertassent, brauium habere antequam cucurrissent, eructuare antequam bibissent et sedere antequam laborassent ; et ideo Christus eos reprehendens dicit : Nescitis quid petatis. Potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum ? Hoc est : Potestis pati pro nomine meo sicut ego passurus sum pro uestra salute ? Appellatur autem passio Christi calix, quia calix dicitur a calore. Uel, secundum Isidorum, dicitur a calon , quod est lignum : erat enim calix antiquitus quoddam uas ligneum in quo infirmis medicina propinabatur ; que medicina erat amara et calida et sanatiua, quia passio Christi fuit propinata in ligno crucis cum amaritudine doloris, cum feruore amoris et cum effectu nostre curationis. Notandum autem quod Deus habet tres calices in presenti et tres in futuro. Primus calix presens est plenus balsamo. Secundus est plenus absinthio. Tertius est plenus sanguine rubicundo. Primus calix in presenti est plenus balsamo : est enim calix gratie innocentie. Secundus calix est penitentie. Tertius calix est passionis dominice. In primo calice qui est plenus balsamo Spiritus Sancti et gratie, bibit Christus qui Spiritu Sancto plenus fuit ; de cuius plenitudine accipiunt omnes ; bibit Uirgo Maria, quia Dei gratia fuit plena ; biberunt omnes sancti apostoli in Pentecoste, qui Spiritu Sancto fuerunt repleti ; biberunt omnes iusti qui habent gratiam Dei. Sunt autem signa per que cognoscitur quando aliquis in isto calice biberit, et ex ista potatione tria sequuntur. Primum est mundane sitis extinctio. Qui bibit ex aqua hac sitiet iterum ; qui autem biberit ex aqua quam ego dabo ei, non sitiet in eternum (Ioan. 4, 13). Chrysostomus : Uere non habet super terram quod amet, qui donum celeste in ueritate gustauerit. Augustinus : Qui biberit de fluuio paradisi, cuius gutta est maior oceano, restat ut in eo sitis mundi huius penitus extincta sit. Uocat Augustinus fluuium paradisi amorem Spiritus Sancti ; oceanum autem uocat collationem omnium amorum mundanorum. Quando igitur una gutta amoris Spiritus Sancti in cor hominis uenit, totam collationem amorum mundanorum exstinguit. Secundum est mentis in celestibus habitatio. Qui enim calicem Spiritus Sancti bibit, frequenter in celum per desiderium salit : Aqua quam ego dabo ei fiet in eo fons aque salientis, id est salire facientis in uitam eternam (Ioan. 4, 14). Taliter faciebat qui dicebat : Nostra conuersatio in celis est (Phil. 3, 20). Tertium est mentis exultatio. Sicut enim supra nubes semper est serenum, infra uero nubes turbulentia et impetus uentorum, sic in cordibus sanctorum uirorum semper est serenitas et iucunditas cordis, in cordibus uero terrenorum semper turbulentia cogitationis, et istam iucunditatem facit Spiritus Sanctus. Uinum letificat cor hominis (Psal. 103, 15). Secura mens quasi iuge conuiuium (Prou. 15, 15). Secundus calix est plenus absinthio et iste calix est penitentie, in quo calice biberunt apostoli post Christi passionem ; bibit Maria Magdalena ; biberunt omnes penitentes. Si enim ille qui biberat in calice balsami diuine gratie perdiderit ipsam gratiam, accedat ad hunc calicem et bibat de absinthio amare penitentie ; et quando fuerit amarior, tanto erit uirtuosior. Chrysostomus : Aspera medicina melius curat, ubi morbus curabilis est, quam leuis. Istud autem absinthium amare penitentie debet dulcorari per spem celestis glorie : Agite penitentiam, appropinquauit enim regnum celorum (Matth. 3, 2). Ecce promissum premium. Et dixit agite, non dicite, quod est contra predicatores uerbosos qui dicunt et non faciunt. Nec dixit cogitate, sed agite, quod est contra illos qui habent multa bona proposita, sed non complent per bona opera. Nec dixit fingite, sed agite, quod est contra hypocritas et ostentatores qui fingunt se habere exterius pellem ouinam, et intus habent uoluntatem lupinam. Nec dixit agetis in futuro, sed agite in presenti, quod est contra procrastinatores, cum tamen dicatur : Ne tardes conuerti ad Dominum et ne differas de die in diem (Eccli. 5, 8), et consequitur superior auctoritas. Appropinquauit enim regnum celorum. Magna liberalitas Dei, quia regnum celorum nobis appropinquare facit ; maior, quia ipsum regnum nobis tribuit : Nolite timere, pusillus grex, quia complacuit patri uestro dare uobis regnum (Luc. 12, 32) ; maxima, quia ipsum regnum intra nos est : Regnum Dei intra uos est (Luc. 17, 21). Tertius calix est plenus sanguine et iste est calix dominice passionis. In isto calice bibit ipse Christus, sicut ipse dicit hic Potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum ? ; biberunt omnes martyres : Hi sunt qui uenerunt ex magna tribulatione et lauerunt stolas suas in sanguine agni (Apoc. 22, 14). Omnis autem alius sanguis habet inficere ; solus uero sanguis Christi habet dealbare et ideo habet naturam lactis, nec mirum : si enim lac est sanguis bis coctus, scilicet in uenis et in mamillis, et in uirtute illius duplicis decoctionis conuertitur in albedinem, multo fortius sanguis Christi dealbare habebit, qui non tantum bis, sed ter fuit excoctus, scilicet igne amoris. Maiorem hac dilectionem nemo habet ut animam suam ponat quis pro amicis suis (Ioan. 15, 13) ; amor enim ignis est, iuxta illud : Ignem ueni mittere in terram (Luc. 12, 49) ; igne passionis : Igne nos examinasti, sicut examinatur argentum (Psal. 65, 10) ; item, Ossa mea sicut cremium aruerunt (Psal. 101, 4). Cremium est lardum in sartagine adustum et aridum, de quo omnis pinguedo exiuit. Corpus ergo Christi fuit cremium, quia in sartagine crucis sic fuit igne passionis adustum quod totus sanguis de eo exiuit, et in cruce sicut lignum aridum remansit. Fuit etiam coctus igne doloris : O uos omnes qui transitis per uiam, attendite et uidete si est dolor sicut dolor meus (Thren. 1, 12). Dolor enim Christi fuit magnus intensiue, quia intensum dolorem in cruce sensit, et propter loci neruositatem, et propter complexionis nobilitatem , et propter totius corporis ponderositatem. Fuit etiam magnus ostensiue. Illum enim magnum fuisse dolorem ostendit Christus qui in cruce fleuit, ut habetur ; ostendit sol qui lucem suam subtraxit ; ostendit terra que contremuit. Fuit etiam magnus extensiue, quia, ab instanti sue conceptionis usque ad ultimam horam sue passionis, se extendit. Mox enim ut conceptus fuit, suam passionem preuidit et semper in imaginatione habuit, et ideo numquam unum diem nec unam noctem in tota uita sua sine dolore pertransiuit. Defecit in dolore uita mea et anni mei in gemitibus (Psal. 30, 11). Habet etiam Deus tres calices post hanc uitam, quorum primus est plenus uino mero, secundus uino mixto, tertius fece. De his tribus calicibus dicitur : Calix in manu Domini uini meri, quantum ad primum ; plenus mixto, calix scilicet quantum ad secundum ; uerumtamen fex eius non est exinanita : bibent omnes peccatores terre (Psal. 74, 9), quantum ad tertium. Quedam anime sunt que statim euolant ; quedam que aliqua purganda secum portant ; quedam que in mortali peccato decedunt. Iste igitur primus calix Dei est plenus mero, et iste calix est celum, ubi est pura gloria sanctorum. In hoc calice bibunt anime sanctorum que statim euolant, quia gloriam meram accipiunt. Talibus dicit Deus illud : Bibite, amici, et inebriamini, carissimi (Cant. 5, 1). Sancti enim, prout sunt in presenti uita, sunt Deo carissimi ; prout sunt in patria cum animabus, sunt Deo amici ; prout uero erunt cum corporibus et animabus , erunt Deo carissimi. Sancti ergo qui sunt Deo carissimi de hoc uino mero quemdam gustum recipiunt, dum sunt in hac uita, aliquem gustum diuine dulcedinis hauriunt. Prout sunt amici, bibunt, quia eorum anime uisione diuinitatis suas delectationes accipiunt. Prout uero erunt carissimi in corpore et anima glorificati, ebrii sunt. Ebrietas enim non causatur ex uno haustu , sed ex frequenti actu bibendi. Tunc enim sancti bibent, quia delectationem suam haurient ex contemplatione diuinitatis ; et tunc rebibent, quia delectationem suam recipient ex uisione humanitatis. Secundus calix est plenus uino mixto et iste calix est purgatorium. In isto purgatorio, seu calice, bibunt anime que portant secum cremabilia et purganda. Habent quidem gloriam, sed eam percipiunt cum admixtione precedentis pene : Uinum tuum mixtum est aqua (Isai. 1, 22). Ipse saluus erit : ecce uinum purum. Sic tamen quasi per ignem (I. Cor. 3, 15) : ecce mixtio aque. Uel potest dici quod locus purgatorii dicitur calix uini mixti, quia ibi multiplex mixtio reperitur. Est enim mixta pena cum gratia, securitas cum timore. Sunt enim de gloria securi habenda, sed semper timent ne nimis differantur a gloria. Est ibi consolatio cum desolatione : habent enim consolationem de tali securitate, de angelorum uisione, sed habent desolationem de pene acerbitate et de demonum uicinitate. Tertius calix plenus est fece, et iste calix est infernus, in quo bibent anime in mortali decedentes. In inferno quidem sunt feces omnium elementorum et omnium rerum. Post resurrectionem enim, purgabuntur omnia elementa ; nam ab aere remouebitur omnis turbulentia nubium, et tota turbulentia tamquam fex proiicietur in cloacam infernalem, et remanebit aer clarissimus sicut cristallus. Similiter a terra remouebitur omnis impuritas et proiicietur tamquam fex in cloacam infernalem, et remanebit terra fulgida sicut aurum : Uidi celum nouum quoad renouationem aeris, et terram nouam (Apoc. 21, 1) quoad renouationem terre. Similiter renouabitur mare, quia tota tempestuositas a mari auferetur et in infernum proiicietur, et remanebit mare tranquillum et fulgidum sicut uitrum : Uidi tamquam mare uitreum (Apoc. 15, 2). Similiter ab igne auferetur et diuidetur calor a luce ; et totus calor transibit ad regionem damnatorum, ut amplius crucientur ; et tota lux transibit in regione beatorum, ut amplius iucundentur. Uox Domini intercedentis, id est diuidentis flammam ignis (Psal. 28, 7), scilicet a luce. In inferno etiam erunt feces aliarum rerum. Sunt enim sex que in hac uita appetuntur ab hominibus qui habent feces suas, scilicet pulchritudo, sanitas, gaudium, uita, lux et diuitie. Fex autem pulchritudinis est feditas et turpitudo ; fex sanitatis est infirmitas ; fex gaudii est dolor et tristitia ; fex uite est mors ; fex lucis sunt tenebre ; fex diuitiarum est paupertas, iuxta hominum opinionem. Deus igitur post resurrectionem leuabit uinum de fece, et totum uinum purum, scilicet pulchritudinem, sanitatem, gaudium, uitam, lucem et diuitias, ponet in calice et in cellario beatorum. Feces autem, scilicet turpitudinem, infirmitatem, dolorem, mortem, tenebras et paupertatem, in cloacam proiiciet infernalem. Bibisti de manu Domini calicem ire eius usque ad fundum calicis soporis, bibisti et potasti usque ad feces (Isai. 51, 17).