<<

>>

Feria IV secunde hebdomade quadragesime, 1/2    

Texte de base : Jacques de Voragine, Sermones aurei, Robert Clutius éd., Vienne-Cracovie, 1760

Mots-clés :
contritio / confessio / satisfactio |   Passio Christi |   penitentia quadragesimalis |   memoria Passionis Christi |   contritio |   confessio |   satisfactio |   mulier |   dextera Dei |   uerborum discretio |   petitio iusta |   uetula |   sepulchrum beati Iohannis |   humilitas |   corpus sanctorum |   beatitudo |   pax |   humilitas |   proprietates corporum |   pacificatio |   adamans |   contritio |   confessio |   ieiunium |   oratio Christi |   fletus / lacrime |   lacrime |   sanguis Christi |   eleemosyna |   Christus largus / liberalis in cruce  

Pas de distinctions Exempla (1) Figurae (16) Matière biblique (1) Pas d'interprétations des noms Pas de liturgie / pratique Sources déclarées (1) Noms de personnes (13) Noms de lieux (2)

Plan : synthétique classique pas de plan V. interventions éditoriales (en rouge)

Thema et expositio litteralis (contritio / confessio / satisfactio, Passio Christi)

Ascendens Iesus Hierosolymam assumpsit duodecim discipulos suos secreto et ait illis : Ecce ascendimus Hierosolymam , etc. (Matth. 20, 17-18). Sepe Dominus passionem suam et resurrectionem suam discipulis suis predicebat, siue ut ex hoc se Deum esse ostenderet, quia futura preuidebat, siue ut discipulorum animos roboraret, ne scilicet, adueniente passionis tempore, scandalizarentur, quia, sicut dicit Gregorius, minus enim iacula feriunt que preuidentur , siue ut, passionem eius uidentes, resurrectionem eius futuram sperarent. In hoc ergo Euangelio Dominus tria facit. Primo, suam passionem predicit, et hoc in principio huius Euangelii. Secundo, indiscrete petentes redarguit et ista pars incipit ibi : Tunc accesserunt ad eum mater filiorum Zebedei , etc. (Matth. 20, 20). Tertio, discipulos indignatos ad uiam pacis reducit et ista pars incipit ibi : Et audientes decem indignati sunt (Matth. 20, 24). Circa primum, notandum quod, licet modo non sit tempus passionis, Ecclesia tamen in hoc Euangelio de passione mentionem facit, ut ad sustinendam quadragesimalem penitentiam fideles feruentius animentur. In hac enim Quadragesima, fideles debent habere contritionem cordis, confessionem oris et satisfactionem operis ; et ista satisfactio consistit in tribus, scilicet in ieiunando, in orando et in eleemosynas largiendo. Memoria autem passionis ad omnia ista hominem inducit. Primo, inducit ad dolendum et conterendum de peccatis suis. Hoc signatum est in hoc quod, in passione Christi, petre scisse sunt : per quod datur intelligi quod memoria passionis Christi sepe corda lapidea ad contritionem frangit. Legitur quod est quoddam genus lapidum adamantum qui non possunt frangi, nec per ignis combustionem, nec per mallei percussionem ; franguntur autem per sanguinis calidi infusionem. Sic etiam multi sunt quos non frangit ad penitentiam nec adurens tribulatio nec iudiciorum Dei comminatio ; frangit autem eos dominica passio. Secundo, memoria passionis Christi inducit hominem ad confitendum : in huius significationem, in passione Christi monumenta aperta sunt, et multa corpora sanctorum qui dormierant exierunt et surrexerunt (Matth. 27, 52). Momumentum fetidum est cor nostrum in quo tot sunt corpora mortua quot sunt peccata mortalia ; et ideo monumentum tunc aperitur et mortui resurgunt, quando peccator ad memoriam passionis Christi os suum aperit et peccata uicario Domini dicit. Ideo dicitur : Surge qui dormis et exurge a mortuis et illuminabit te Christus (Eph. 5, 14). Tertio, inducit ad ieiunandum ; qui enim considerat quod Christus ieiunauit et esuriuit, de facili sua ieiunia sustinebit. Christus enim tribus uicibus esuriuit. Primo, quando quadraginta diebus et noctibus ieiunauit, et tunc non habuit ad comedendum, nisi lapides, sicut habetur. Alia uice esuriuit et sitiuit, scilicet in passione, quando dixit : Sitio (Ioan. 19, 28) ; et tunc non habuit ad comedendum, nisi fel, et ad bibendum, nisi acetum : Dederunt in escam meam fel, et in siti mea potauerunt me aceto (Psal. 68, 22). Alia uice esuriuit, et tunc non habuit ad manducandum, nisi folia fici : sed Christus nec lapides uoluit comedere, nec folia manducare, nec acetum bibere, quia ipse non incorporat homines lapideos, nec duros et obstinatos, nec habentes tantum folia, scilicet uerbosos tantum ; nec homines acetosos per odia et rancores amaros. Quarto, inducit ad orandum. Multum enim inducitur homo ad orandum quando considerat quod Christus in cruce taliter orauit. Nam orauit uerbis pietatis : Dimitte illis, non enim sciunt quid faciunt (Luc. 23, 34). Orauit lachrymis : in diebus carnis sue, id est passionis sue, preces supplicationesque ad eum qui posset illum saluum facere a morte cum clamore ualido et lachrymis offerens (Hebr. 5, 7). Orauit effusione sanguinis : Accessistis ad sanguinis aspersionem melius loquentem quam Abel (Hebr. 12, 24), quia sanguis Abel petebat uindictam, sanguis uero Christi misericordiam. Quinto inducit nos ad eleemosynarum largitionem. Non enim debet homo esse auarus quando considerat quod Christus in passione sua fuit tam largus. Ipse quidem largus fuit in largiendo, quia latroni paradisum dedit ; largus in parcendo, quia persecutoribus suis totaliter indulsit ; largus in redimendo, quia non guttam, sed totum sanguinem pro nobis dedit et effudit. Secundo, indiscrete petentes redarguit. Iacobus et Ioannes, mediante matre, petierunt quod unus sederet ad dexteram et alius ad sinistram. Non enim hoc petere uoluerunt per se, quia petere primatum pro aliquo ignorante tolerabile est ; ipso uero sciente et consentiente, reprehensibile est ; pro se uero, uerecundum et uituperabile. Dominus autem, nolens ipsam reprehendere, non respondit matri, sed filiis, tum quia sciebat quod ista petitio a filiis procedebat ; tum quia femina erat ad innuendum, quod non est honor homini contendere cum muliere ; tum quia erat uetula, et pium est mulieres uetulas consolari nec eas obiurgare ; tum quia erat amica, et ideo noluit eam reprehendere, sed sibi deferre ; tum quia erat mater et ipse sciebat quod quelibet mater naturaliter amat filios suos et bonum ipsorum desiderat. Respondit autem Dominus eis ualde modeste et discrete, quia non dixit dabo, quia ex hoc alii fuissent indignati ; nec dixit non dabo, quia ex hoc isti fuissent confusi ; sed suam responsionem temperauit, dicens dabo uobis et non dabo. Non enim dabo, ex eo quod estis mei propinqui ; dabo autem si fueritis meriti, et ideo dixit : Potestis bibere calicem, scilicet passionis, quem ego bibiturus sum ? Dixerunt : Possumus (Matth. 20, 22). Nam Ioannes bibit, quia fuit uirgis flagellatus, in oleo adustus, ueneno potatus, in exilium relegatus. Iacobus bibit, qui fuit capite truncatus. Eorum autem petitio quodammodo uerificata est, quia ad dexteram et ad sinistram sunt ambo. Habent enim plusquam petierunt. Per sinistram uita presens ; per dexteram autem uita beata designatur. Sedent igitur hi duo apostoli a sinistris Dei, quia corpus beati Iacobi et sepulchrum beati Ioannis in multa gloria habentur. Sedent a dexteris Dei, quia eorum anime beatificantur. Uel potest dici quod dextera Christi est Oriens, sinistra est Occidens. Sedet igitur Ioannes a dexteris, quia eius monumentum est ex parte Orientis. Sedet Iacobus a sinistris, quia eius corpus est ex parte Occidentis. Uel potest dici quod per dexteram intelligi potest Christi deitas, per sinistram eius humanitas. Post beatam igitur resurrectionem, ibi apostoli et alii sancti sedent ad dexteram, quia eorum anime beatificantur in contemplatione diuinitatis. Sedebunt ad sinistram Dei quia eorum uisus corporalis beatificabitur in uisione humanitatis Christi. Tertio, Christus discipulos indignatos ad pacem reduxit, eos ad humilitatem deducendo et seipsum in exemplo prebendo. Sciebat enim quod humilitas est causa pacis, sicut e conuerso superbia est diuisionis, iuxta illud : Inter superbos semper iurgia sunt : qui autem omnia agunt cum consilio reguntur sapientia (Prou. 13, 10). Uidemus enim quod duo corpora plana possunt ad inuicem applicari. Corpus autem sphericum et concauum possunt ad inuicem conuenire, quia concauum recipit sphericum intra suam concauitatem. Duo autem spherica non possunt applicari, nisi in puncto. Eodem modo, duo homines plani et mansueti uiuunt pacifice et iucunde : Audiant mansueti et letentur (Psal. 33, 2). Unus superbus et unus mansuetus conuenire possunt, quia mansuetus intra concauitatem sue humilitatis recipit tumorem illius elationis : Cum his qui oderunt pacem eram pacificus, etc. (Psal. 119, 7). Duo autem superbi non possunt conuenire nec applicari, nisi in puncto. Pungere quidem se possunt, pacificari uero non possunt, et ideo bene dicit Salomon : Inter superbos semper sunt iurgia.