Iacobus de Voragine,
Quadragesimale, sermo
20 (Schneyer : 215)">, Sigle de Schneyer : T19/6
| << | >> |
| Plan : synthétique classique pas de plan V. interventions éditoriales (en rouge) |
Figurae (17) Thema (medicus, infirmus, penitentia, peccator)
Surge, tolle grabatum tuum et ambula (Ioan. 5, 8).
Quattuor medicine a Deo peccatori dantur
Peritus medicus medicinas adhibet prout infirmo expedire uidet.
Si enim uidet infirmum malis humoribus plenum, dat ei medicinam purgatiuam ; et si nimis uidet eum debilitari, dat ei aliquam medicinam confortatiuam ; et si uidet in ipso aliqua infirmitatis accidentia remansisse, dat ei medicinam melioratiuam que ipsi infirmo quotidie sanitatem augeat, donec ipsum pristine sanitati restituat ; et nihilominus, postquam fuerit restitutus, dat ei medicinam preseruatiuam que ipsum a casu et infirmitate futura preseruet, ne ipsum recidiuare contingat.
Istas quattuor medicinas, spiritualiter loquendo, iste medicus spiritualiter isti infirmo, per quem peccator intelligitur, exhibuisse uidetur.
I : medicina purgatiua infirmo malis humoribus pleno est contritio et confessio (contritio, confessio)
Primo enim,
exhibuit medicinam purgatiuam : ista est contritio et confessio que peccatorem ab omnibus humoribus corruptis, id est ab omnibus uitiis et peccatis, mundat et purgat.
I.A : sancti stant
Istam medicinam exhibuit, cum eum a peccato surgere precepit, dicens : Surge, id est a peccato conterendo et confitendo recede .
Homini enim stanti non dicitur Surge, sed sedenti et iacenti.
Sedens tamen cito surgit, iacens uero difficilius.
Sancti autem uiri stant, ideo necesse non habent surgere, debent tamen uidere ne cadant.
Qui se existimat stare, uideat ne cadat (1. Cor. X, 12).
I.B : peccatores de nouo cadentes sedent
Peccatores autem de nouo cadentes sedent, et ideo de facili surgere possunt.
Tales propheta alloquitur, dicens :
Surgite postquam sederitis, qui manducatis panem doloris (Psal. 126, 2), quasi dicat : Postquam sedistis in peccato, ibidem aliquantulum sedendo, surgite priusquam iaceatis in ipso inueterascendo ; nihilominus manducetis panem doloris magnam contritionem habendo.
I.C : peccatores inueterati iacent
Illi enim qui sunt in peccatis inueterati iacent, et ideo difficilius surgunt.
De quorum numero erat iste qui triginta octo annis infirmus iacuit.
Tales sunt qui a sua iuuentute usque in senectutem in peccatorum fecibus requiescunt, quorum cor est pars diaboli et plenum uino corrupto malorum desideriorum, nec aliquando uel raro efficitur uas Dei, ut recipiat uinum gratie spiritualis.
Fertilis fuit
Moab
, scilicet in malis operibus, ab adolescentia sua, et requieuit in fecibus suis nec transfusus est de uase in uas (Ier. 48, 11).
I : medicina purgatiua infirmo malis humoribus pleno est contritio et confessio (spes)
II : medicina confortatiua infirmo debili est spes uenie (spes)
Secundo, dedit ei medicinam confortatiuam : ista est spes uenie, que animam multum confortat.
Istam exhibuit cum dicit : Tolle grabatum tuum.
Grabatum dicitur a graba, quod est caput et significat mentem, que est anime caput.
Tunc igitur grabatum tollimus, quando mentem nostram ad Deum per ueram spem uenie erigimus ; et ista spes uenie animam peccatoris multum confortat et firmat, cum sit anchora Dei.
Confugimus ad tenendam propositam nobis spem quam sicut anchoram anime tenens tutam et firmam (Hebr. 6, 18-19) multum confortat, cum sit galea Dei.
Induti lorica fidei, et galeam, scilicet spem salutis, assumite (Eph. 6, 14).
Multum delectat, cum sit nuntia misericordie Dei.
Qui timetis Dominum, sperate in illum et in oblectationem ueniet uobis misericordia (Eccli. 2, 9).
II : medicina confortatiua infirmo debili est spes uenie (satisfactio)
III : medicina melioratiua infirmo in quo aliqua infirmitatis accidentia remanebat, est satisfactio, cuius tres sunt species oratio, ieiunium, et ellemosyna (satisfactio)
Tertio, dedit ei medicinam melioratiuam, ista est satisfactio.
Istam exhibuit cum dixit : Et ambula, scilicet satisfaciendo de uirtute in uirtutem, de bono in melius procedendo.
Sunt autem tres species satisfactionis, scilicet orationes, ieiunia et eleemosyne.
Sunt igitur quidam qui ambulant, quidam qui subsistunt, quidam qui retrocedunt.
Illi qui ambulant sunt qui de orationibus transeunt ad ieiunia, de ieiunio ad eleemosynas.
Illi subsistunt qui tantum stant in uno, scilicet orando, uel in ieiunando, uel in eleemosynas largiendo.
Illi autem retrocedunt qui omnia ista dimittunt et ad uomitum reuertuntur.
IV : medicina preseruatiua infirmo restituto preseruat a recidiuatione / occasione peccati (senex, iuuenis, recidivum peccati)
Quarto, dedit ei medicinam preseruatiuam, que est conseruare ab his que sunt uel esse possunt occasio peccati.
Istam medicinam exhibuit cum ait :
Ecce sanus factus es, iam noli peccare ne deterius tibi
contingat.
Ubi Dominus monet quod quilibet qui sanatur a peccato caueat sibi a recidiuo, cum ait : Ecce sanus factus es iam noli peccare.
Deinde ponit recidiuationis magnum periculum, cum subdit : Ne deterius tibi aliquid contingat.
IV.A : ut homo a recidiuo sibi caueat necesse est ut : (mortificatio carnis, senex, iuuenis, male societates)
Ut homo uero a recidiuo sibi caueat, necesse est ut duo faciat, scilicet ut carnem mortificet et peccandi occasiones uitet.
IV.A.1 : carnem mortificet
Debet ergo corpus suum mortificare, iuxta illud :
Castigo corpus meum et in seruitutem redigo, etc. (1. Cor. IX, 27).
Mortificate membra uestra, que sunt super terram (Col. 3, 5).
Non dicit que sunt sub terra uel in terra, sed super terram.
Membra quidem nostra sunt sub terra in morte et tunc non sunt apta ad mortificandum, sed ad putrefactionem.
In terra sunt in senectute, quando scilicet prostrata sunt ex debilitate.
Unde et senes dicere consueuerunt : Ego sum in terra.
Et tunc non sunt membra apta ad mortificationem, sed ad uegetationem.
Super terram uero sunt in iuuentute, unde de talibus dicere consuetum est : Iste est super se.
Et tunc membra apta sunt ad mortificationem, ne uitia in eis regnent.
Non ergo regnet peccatum in uestro mortali corpore, ut obediatis concupiscentiis eius (Rom. UI, 12).
IV.A.2 : peccandi occasiones uitet (mulier)
Oportet etiam quod ille qui non uult recidiuare occasiones peccati uitet, sicut sunt male societates :
Qui cum sapientibus graditur sapiens erit, amicus stultorum efficietur eis similis (Prou. 13, 20) ; sicut sunt male cogitationes :
Numquid abscondere potest homo ignem in sinu suo, ne uestimenta illius ardeant (Prou. 6, 27) ?
sicut sunt male opportunitates, quia, sicut dicitur,
Si ab imbecillitate uirium uitetur peccare, si inuenerit tempus malefaciendi, malefaciet (Eccli. 19, 25) ; sicut sunt impudici respectus et lasciue confabulationes cum mulieribus :
Speciem mulieris aliene multi admirati reprobi facti sunt, etc. (Eccli. 9, 11).
IV.B : recidiuatio in peccatum est periculosa (peccatum)
Deinde ponit Dominus quam periculosa sit recidiuatio in peccatum, cum ait :
Ne deterius aliquid tibi contingat
, et istud periculum attenditur.
IV.B.1 : ex parte Dei
Primo, ex parte Dei, quia recidiuans grauiter peccat propter suam ingratitudinem, et ideo a Deo grauius punitur.
IV.B.2 : ex parte diaboli (diabolus)
Secundo, ex parte diaboli quia recidiuans fortius a diabolo custoditur.
Sicut enim miles, castrum quod semel perdidit, si postea illud recuperat, fortius munit et cautius custodit, sic diabolus peccatorem recidiuantem fortius munit, quia septem spiritus nequiores se ibi ponit, ut patet Mattheus XII, id est ad omnia septem peccata mortalia ipsum trahit.
IV.B.3 : ex parte hominis
Tertio, ex parte hominis, quia recidiuans facilius postmodum in peccata labitur.
Nam, postquam toties recidiuare se conspicit, iam ex quadam mala consuetudine, peccare pro nihilo ducit.
Impius, cum in profundum uenerit peccatorum, contemnit, sed sequitur eum ignominia et opprobrium (Prou. 18, 3).