Iacobus de Voragine,
Quadragesimale, sermo
6 (Schneyer : 201)">, Sigle de Schneyer : T18/6
| << | >> |
| Plan : synthétique classique pas de plan V. interventions éditoriales (en rouge) |
Distinctions (8) Thema
Attendite ne
iustitiam uestram faciatis coram hominibus (Matth. 6, 1).
In presenti euangelio describitur iustitia
Inter fideles qui saluantur, quidam sunt actiui, quidam contemplatiui, quidam perfecti.
Ideo in presenti Euangelio describitur iustitia perfectorum que consistit in inimicorum dilectione ; iustitia actiuorum que consistit in eleemosynarum largitione ; et iustitia contemplatiuorum que consistit in deuota oratione.
I : Iustitia perfectorum consistit in inimicorum dilectione (inimici amor)
Prima igitur iustitia que consistit in inimicorum dilectione notatur cum dicitur :
Ego autem dico uobis, diligite inimicos uestros.
Diligere enim inimicos non est omnium, sed perfectorum tantum.
Dicit enim Augustinus in Enchiridio quod hoc tam bonum magnum, id est diligere inimicos, non est tante multitudinis, quantum credimus exaudiri in oratione, cum dicitur :
Dimitte nobis debita nostra (Matth. 6, 12).
Notandum est quod inimicis debemus amorem, odium, compassionem et beneficium.
I.A : possunt inimici quadrupliciter considerari
Possunt enim inimici quadrupliciter considerari.
Primo, scilicet quantum ad naturam, prout homines sunt ad imaginem Dei facti et tunc sunt diligendi.
Unde quidam de hoc reprehenduntur.
Homo homini seruat iram et a Deo querit medelam, in hominem sibi similem non habet misericordiam et de peccatis suis deprecatur (Eccli. 28, 3-4).
Secundo, possunt considerari quantum ad culpam et tunc sunt odiendi.
Debemus enim inimicos diligere in quantum homines et odisse in quantum mali sunt.
Unde dicit Augustinus quod cum dico homo malus, duo dico, scilicet homo et malus.
In quantum uero homo, est diligendus ; in quantum malus, odiendus.
Taliter odit eos Deus in quantum scilicet sunt peccatores, sed diligit eos in quantum sunt penitentes.
Unde
Altissimus odio habet peccatores et misertus est penitentibus (Eccli. 12, 3).
Tertio, possunt considerari quantum ad penam, id est in quantum sunt pene eterne addicti, et quantum ad hoc debemus eis compati.
Ualde enim compati debemus quando eos ad mortem eternam ire conspicimus :
Uidi preuaricantes et tabescebam (Psal. 118).
Unde I.B : debemus autem diligere inimicos (Pater Noster, odium)
Debemus autem diligere inimicos propter debitum, propter fructum et propter uitandum periculum.
Debitum quidem est, quia, si uolumus quod Deus dimittat nobis multa debita, debemus proximo dimittere pauca.
Hoc signatum est in seruo qui debebat regi decem millia talentorum et in seruo qui debebat conseruo centum denarios.
Ubi dicit Chrysostomus : Tanta est differentia peccatorum que committuntur in Deum et in hominem, quanta differentia est inter decem millia talentorum et centum denarios.
Magna autem, et multo plus !
Ipse enim corpus fecit et animam inspirauit, filium misit, celum aperuit et nos filios suos fecit.
numquid igitur, si unaquaque die moreremur pro illo, retribueremus ei aliquod dignum ?
Nequaquam.
Augustinus : Non possum (dicit aliquis) diligere inimicum.
O quicunque es, attendis quid tibi fecerit homo et non attendis quid tu feceris Deo ?
Quod non dimittis homini parum, ut feceris Deo ?
Quare non multum ?
Secundo debemus diligere inimicos propter fructum, qui quidem est duplex.
Unus est in presenti, scilicet peccatorum remissio.
Unde Augustinus : Ad dilectionem inimicorum uos admoneo, quia ad sanandum uulnera peccatorum nullum medicamentum utilius esse cognosco.
Alius est in futuro, scilicet eterna remuneratio.
Augustinus : Diligere inimicos grandis est labor in hoc seculo, sed grande premium in futuro, quia per amorem hominis inimici effieris amicus Dei.
Tertio debemus diligere inimicos propter uitandum periculum.
Nam secundum Augustinum,
habere odium in corde est quasi habere gladium, scorpionem et ignem.
De primo sic dicit in quodam sermone.
Qui aliis nocere desiderat similis est illi qui gladio se transuerberat, ut tunicam alterius cedat.
De secundo sic dicit idem in sermone : Frenate iram que uos stimulat ad uindictam.
Ira enim scorpio est si te interius flammis excitauerit.
Si igitur te uis uindicare de inimico tuo, ad ipsam iram tuam te conuerte, quia ipsa est inimica tua que occidit animam tuam.
Tertio sic dicit super Psalm. : Sic puta malitiam esse quomodo ignem.
Si incendere uis aliquod, illud quod igni apponis prius ardet : nisi enim ardeat non incendit.
Uerbi gratia cum faculam apponis igni, prius ardet quam aliud possit incendere.
Ita ergo malitia procedens ex te et quid uastat antequam te malitia tua ; ut alteri non noceat, fieri potest ; quod autem tibi non noceat fieri non potest.
I : Iustitia perfectorum consistit in inimicorum dilectione (eleemosyna, littere papales)
II : Iustitia actiuorum consistit in elemosynarum largitione (eleemosyna, littere papales)
Secunda est iustitia actiuorum que consistit in eleemosynarum largitione ; sed, quia ista iustitia omnino perditur quando propter humanum fauorem impenditur, ideo Dominus istam iustitiam ordinat, dicens :
Cum ergo facis eleemosynam, noli tuba canere
, etc.
Illi canunt tuba qui habent iactantie uerba, illi adhibent manum sinistram qui habent intentionem obliquam.
Quando autem ipsa eleemosyna pure sit propter Deum, tunc ualde utilis est et fructuosa : ualet enim homini in uita, in morte et post mortem.
In uita quidem ualet, quia impetrat remissionem culpe.
Unde de bono eleemosynario :
Sicut in sereno glacies, soluentur peccata tua (Eccli. 3, 17), acquirit benedictionem gratie.
Qui seminat in benedictionibus de benedictionibus metet (II. Cor. 9, 6) et gratiam ipsam conseruat in corde.
Unde eleemosyna dicitur :
Gratiam hominis quasi pupillam conseruabis (Eccli. 17, 18).
Secundo, eleemosyna ualet homini in morte : nam animam egredientem de corpore associat, unde Ambrosius : Non sunt hominis opes quas secum ferre non potest.
Sola autem misericordia seu eleemosyna comes est defunctorum ; patronos in adiutorium aduocat.
Unde II : Iustitia actiuorum consistit in elemosynarum largitione (orationum exauditio)
III : Iustitia contemplatiuorum consistit in deuota oratione (orationum exauditio)
Tertia iustitia est contemplatiuorum, que consistit in oratione deuota ; sed quia hec iustitia perditur nisi ab humano fauore abscondatur, ideo Dominus eam ordinat, dicens :
Et cum oratis, non eritis sicut hypocrite tristes
, etc.
Et infra :
Tu autem cum oraueris intra in cubiculum tuum et claude
, etc.
Ostia ista claudenda sunt quinque corporis sensus qui mentis intentionem sepe distrahunt nisi claudantur.
Cubiculum est ipsa conscientia in qua anima requiescit, istud autem cubiculum cum sit Summi Regis debet esse mundum, quietum, odoriferum : tunc igitur cubiculum conscientie est mundum, quando est sine peccati contagione.
Taliter propheta suum cubiculum mundabat dicens :
Lauabo per singulas, etc. (Psal. 6, 7).
Orationes igitur que procedunt de cubiculo mundo exaudiuntur ; que autem de immundo, a Deo reprobantur, iuxta illud :
Cum multiplicaueritis, orationem non exaudiam, manus enim uestre sanguine plene sunt (Isai. 1, 15).
Tunc cubiculum conscientie est quietum, quando est sine strepitu malarum conscientiarum, concupiscentiarum et cogitationum, sed multi sunt qui, quando orant, aliqua inania cogitant : talium orationes non sunt Deo grate ; de talibus dicitur :
Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me ; sine causa autem colunt me (Matth. 15, 8-9).
Tunc autem illud cubiculum conscientie est odoriferum, quando est plenum deuotione.
Tales orationes que procedunt de cubiculo odorifero sunt Deo ualde redolentes.
Tales orationes odoriferas, scilicet quando cubiculum conscientie est plenum deuotione, optabat propheta, dicens :
Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo (Psal. 140, 2).
Ille autem orationes a Deo exaudiuntur que exeunt de cubiculo mundo, quieto et odorifero, id est quando ipse orationes sunt pure, attente et deuote.