Iacobus de Voragine,
Quadragesimale, sermo
3 (Schneyer : 198)">, Sigle de Schneyer : T18/5
| << | >> |
| Plan : synthétique classique pas de plan V. interventions éditoriales (en rouge) |
Distinctions (8) Thema
Cum intrasset
Iesus
Capharnaum
, accessit ad eum centurio, rogans eum, dicens : Domine, puer meus iacet in domo paralyticus et male torquetur (Matth. 8, 5-6).
Expositio litteralis euangelii, ubi fit mentio de tribus personis
Iudea tunc temporis erat tributaria Romanis, et ideo Romani per uniuersam Iudeam tribunos ponebant et centuriones.
Unde iste centurio a Romanis fuerat ibi positus et sub potestate sua centum milites habebat.
Hic quemdam seruum suum sibi pretiosum habebat, qui paralyticus erat : ideo accessit ad Iesum rogans ut eum sanaret, sed non uidetur, quod primo I : Seruus significat peccator quia tria incommoda patiebatur (peccator)
Circa primum, scilicet circa seruum, notandum est quod ipse tria incommoda patiebatur, quia iacebat, paralyticus erat et male torquebatur.
Propter ista tria merito signat peccatorem.
I.A : iacebat
Peccator enim iacet, id est in immunditiis peccatorum quiescit et fetet.
Computruerunt iumenta in stercore suo (Ioel. 1, 17).
Sunt autem quidam qui stant et ultra non procedunt, sicut tepidi et negligentes, et isti sunt mali.
Utinam frigidus esses aut calidus, sed, quia tepidus es, incipiam te euomere ex ore meo (Apoc. 3, 15-16).
Alii sunt qui retrocedunt, sicut recidiuantes, et isti sunt peiores.
Nemo mittens manum ad aratrum et respiciens retro aptus est regno Dei (Luc. 9, 62).
Alii sunt qui iacent in immunditiis suis quiescentes, et isti sunt pessimi.
Requieuit in fecibus suis (Ier. 48, 11).
I.B : paralyticus erat (motus)
Secundo, peccator est paralyticus : habet enim paralyticus motum inordinatum in membris.
Eodem modo peccator inordinate mouetur.
Est autem secundum Dionysium triplex motus, scilicet circularis, obliquus et rectus.
Motus circularis est quo quis mouetur per amorem ad mundum.
Tales enim per omnia mundi oblectamenta circuitum faciunt, I.C : male torquebatur
Tertio, peccator male torquetur, et hoc propter malam conscientiam que ipsum affligit et torquet.
Mala enim conscientia est sicut uermis animam semper mordens, cuius morsus habet acerbitatem, continuitatem et perpetuitatem.
De duobus primis dicitur :
Nocte os meum perforatur doloribus et qui me comedunt non dormiunt (Iob. 30, 17).
De tertio dicitur :
Uermis eorum non morietur (Isai. 66, 24).
I : Seruus significat peccator quia tria incommoda patiebatur
II : Centurio commendabilis quadrupliciter
Circa personam centurionis quattuor demonstrantur commendabilia, sicut dicit Chrysostomus, scilicet bonitas, humilitas, fides et sapientia.
I.A : iacebat (humana conditio, iudicium universale)
II.A : in sua bonitate (humana conditio, iudicium universale)
Bonitas eius in hoc apparet quod seruum paralyticum non abiecit nec despexit, sed, ad Christum accedens, studiose pro eo rogauit.
Non enim despiciebat in seruo seruilem conditionem, quia sciebat se cum illo unum Dominum habere communem.
Domini enim cum seruis suis, uelint nolint, quattuor communia habent.
Unum est ex parte principii, quia omnes ab uno Domino et de eodem luto sunt formati, et omnes nudi et pauperes nati.
Ecce et me sicut te fecit Deus, et de eodem luto ego quoque formatus sum (Iob. 33, 6).
Unde Sapientia :
Nemo ex regibus habuit aliud natiuitatis initium (Sap. 7, 5).
Secundum est ex parte medii, quia omnes mortales sunt breuis uite.
Omnis potentatus breuis uita (Eccli. 10, 11).
Et
Breues dies hominis sunt (Iob. 14, 5).
Tertium est ex parte finis : omnes in eamdem mortis putredinem reducuntur.
Putredini dixi : pater meus es, etc. (Iob. 17, 14).
Quartus est ex parte fori, quia omnes sub uno iudice rationem reddere compelluntur.
Omnes nos manifestari oportet ante tribunal Christi ut referat unusquisque prout gessit in corpore suo, siue bonum siue malum (II. Cor. 5, 10).
I.B : paralyticus erat
II.B : in sua humilitate
Secundo, in centurione fuit magna humilitas cum dixit : Non sum dignus, etc.
Unde Augustinus, dicendo se esse indignum, fecit se dignum, non ut in eius parietes, sed ut eius in cor intraret Christus.
Non enim esset magna felicitas si Deus intraret in parietes eius et non esset in pectore eius.
Chrysostomus : Quia indignum se dicit suscipiendo Christum in domo, dignus factus est regno.
I.C : male torquebatur (fides)
II.C : in sua fide (fides)
Tertio, fuit in centurione magna fides, cum dixit :
Tantum dic uerbo et sanabitur puer meus (Matth. 8, 8).
In Deo consideratur uerbum, uelle et opus.
Uerbum autem Dei est potestatiuum.
Sermo illius potestate plenus est (Eccle. 8, 4).
Unde
Ipse dixit et facta sunt (Psal. 148, 5).
Uelle Dei est operatiuum.
Augustinus.
Eius facere est a se fieri uelle.
Omnia quecumque uoluit Dominus, fecit (Psal. 134, 6).
Opus Dei est manens in eternum.
Didici quod omnia opera que fecit Deus perseuerant in eternum (Eccle. 3, 14).
Leprosus igitur petiit uelle Dei quod est operatiuum, cum dixit :
Domine si uis, potes me mundare (Matth. 8, 2).
Propheta petiit opus Dei quod est manens in eternum, cum dixit :
Confirma hoc, Deus, quod operatus est in nobis (Psal. 67, 29).
Iste autem centurio uerbum Dei petiit quod est potestatiuum, cum dixit :
Dic tantum uerbo et sanabitur puer meus.
II.D : in sua sapientia (infirmitas, sanitas)
Quarto, in centurione fuit magna sapientia, cum a minori arguit dicens : Nam et ego homo sum sub potestate, habens sub me milites.
Isti autem milites tripliciter possunt accipi.
Primo pro ipsis Angelis : Ac si dicat, potes imperare Angelis tuis qui sunt milites tui, qui statim tuo ministerio infirmitatem fugabunt.
Augustinus : Si ego, homo sub potestate, habeo potestatem iubendi, quantum potes tu cui seruiunt omnes potestates ?
Uel possunt accipi pro infirmitatibus et sanitatibus corporalibus ac, si dicat Potes dicere infirmitati : recede , statim recedet ; sanitati ut ueniat, et statim ueniet.
Uel possunt accipi pro bonis cogitationibus et malis.
Unde dicit Haymo. : Possunt per subiectos centurionis bone uel male cogitationes accipi.
Malis dicamus ut recedant, recedunt.
Bonas autem uocemus, uenient.
II : Centurio commendabilis quadrupliciter
III : Christus, qui dixit quinque (uerba)
Circa personam Christi notandum quod Christus dixit quinque multiplici documento plena.
II.A : in sua bonitate (orationum exauditio, uotum)
III.A : uerbum humilitatis (orationum exauditio, uotum)
Primum fuit uerbum magne humilitatis, cum dixit :
Ego ueniam et curabo eum.
Glossa : Magna est humilitas, quia seruum dignatus est uisitare.
Ad filium cuiusdam Reguli ire noluit, ne diuitias honorare uideretur.
Ad istum autem seruum uenire uoluit, ne seruilem conditionem spernere uideretur.
Notandum autem quod Christus aliquando inuitatus ire noluit, sicut ad filium Reguli ; aliquando non inuitatus ire uoluit, sicut hic ; aliquando inuitatus iuit, sicut ad filium Archisynagogi.
Ex quibus datur intelligi quod Christus aliquorum orationes non exaudit, de quibus dicitur :
Petitis et non accipitis, eoquod male petatis (Iac. 4, 3).
Aliquorum desideria preuenit :
Preoccupat enim eos qui se concupiscunt, ut se prior illis ostendat (Sap. 6, 14).
Aliquos ad uotum exaudit.
Clamauit ad me et ego exaudiam (Psal. 90, 15).
II.B : in sua humilitate (Christi equitas)
III.B : uerbum equitatis (Christi equitas)
Secundum fuit uerbum equitatis, in eo quod fidem centurionis commendauit.
Licet enim esset gentilis, tamen eius deuotionem non respuit, sed laudibus extulit dicens :
Non inueni tantam fidem in
Israel
(Matth. 8, 10).
In ueritate comperi, quod non est acceptor personarum Deus (Act. 10, 34).
Quod autem dixit, Non inueni tantam fidem in
Israel
, intelligitur de presenti tempore, quia in patriarchis et prophetis maiorem inuenit, et intellige : beata Uirgine semper excepta.
De apostolis autem quidam dicunt quod, cum de nouo essent conuersi, non erant tunc temporis tante fidei.
Uel, Non inueni tantam fidem, id est tam facilem, quia apostoli, antequam crederent, multa signa uiderunt.
Iste autem nullum signum uiderat.
Uel, Non inueni tantam fidem in
Israel
, id est tante fidei confessionem.
Nullus enim ita aperte confessus fuerat eius maiestatem.
II.C : in sua fide (quattuor puncti cardinales)
III.C : uerbum magne gratie quoad saluandos (quattuor puncti cardinales)
Tertium uerbum fuit magne gratie quoad saluandos, cum dixit :
Multi uenient ab Oriente et Occidente, et recumbent, etc. (Matth. 8, 11).
Et non solum ab Oriente et Occidente, sed etiam a Septentrione et Meridie.
Illi ueniunt ab Oriente qui conuertuntur in iuuentute.
Illi ab Occidente qui conuertuntur in senectute.
Illi ab Aquilone qui inter aduersa seruant patientiam.
Illi a Meridie qui inter prospera seruant temperantiam.
II.D : in sua sapientia (infernus)
III.D : uerbum magne iusticie quoad dampnandos (infernus)
Quartum uerbum fuit magne iustitie quoad damnandos, cum dixit : Filii autem regni, id est qui fuerunt nati pro regno habendo, sed reddiderunt se indignos :
Eiicientur in tenebras exteriores (Matth. 8, 12).
Dicuntur autem tenebre infernales exteriores respectu interiorum quas peccatores in hac uita habuerunt.
Uel dicuntur exteriores tenebre, qui sunt extra ambitum diuine misericordie.
Peccata enim prout considerantur in presenti, sunt tenebre interiores, quia sunt inter ambitum misericordie Dei, quia adhuc possunt misericordiam Dei obtinere ; sed prout considerantur in futuro, sunt tenebre exteriores, quia sunt extra ambitum misericordie Dei.
Uel dicuntur tenebre exteriores, quia sunt extra omnem diem.
In celo quidem sunt dies sine tenebris ; in mundo sunt tenebre cum diebus ; in inferno sunt tenebre sine diebus.
III.E : uerbum magne potentie (medicus, sanatio)
Quintum uerbum fuit magne potentie, cum dixit :
Uade et sicut credidisti fiat tibi (Matth. 8, 13).
Alii medici sanant cum labore, cum morosa dilatione et imperfecte.
Iste autem medicus est tante potentie quod sanauit faciliter, id est solis uerbis, quando dixit : Fiat tibi.
Sanauit uelociter, quia statim illa hora sanatus est.
Unde sequitur :
Et sanatus est puer ex illa hora (Matth. 8, 13).
Sanauit perfecte, quia in corpore et anima creditur fuisse sanatus.