<<

>>

Sermon lors d'un chapitre général des Mineurs (1247)    

Texte de base : Orléans, Bibliothèque Municipale, 203, f. 264rb-265vbArras, Bibliothèque Municipale, 876, f. 49ra-49vb
Texte établi par Emmanuelle Choiseau

Pas de distinctions Pas d'exemplum Figurae (9) Matière biblique (4) Pas d'interprétations des noms Pas de liturgie / pratique Sources déclarées (3) Noms de personnes (12) Noms de lieux (2)

Plan : synthétique classique pas de plan V. interventions éditoriales (en rouge)

Liste des noms de personnes :

Moyses

Moyses

Lucifer

Lucifer

Iohannes

Ionathas

Moyses

Franciscus

Benedictus

Benedictus

Franciscus

Ihesus

---

Ecclesiastico XXIII° : Gloria magna est sequi Dominum, longitudo enim dierum assumetur ab eo. Precedere Dominum in ordine essendi est inpossibile. Uelle equare se Deo uel equiparari demoniacum est et dampnosum. Sequi uero eum gloriosum et fructuosum, que duo in predictis uerbis insinuantur. Precedere Dominum in ordine essendi est inpossibile quia ipse est alpha seu principium ante quod nichil et a quo omnia. Est et omega, id est finis post quem nichil. Ipse est principium omnia precedens, finis omnia terminans et concludens ; Ecclesiastico in principio : Sapientiam Dei precedentem omnia quis inuestigauit ; Ysa. XLI° : Ego Dominus, primus et nouissimus, ego sum primus ante quem nullus et nouissimus post quem nullus ; et Ysa. XLIII° : Sciatis et credatis michi, et intelligatis quia ego ipse sum ; ante me non est formatus Deus et post me non erit. Et nota quod dicit sciatis et credatis et intelligatis. Hoc dicit quia duo sunt genera credendorum : quedam non creduntur nisi prius intelligantur, et quedam non intelliguntur nisi prius credantur, secundum illud Ysa., juxta LXXta : Nisi credideritis, non intelligetis ; ubi littera nostra habet : nisi credideritis non permanebitus , quod idem est quia non credendo mens non figit pedem, sed intelligendo. Credere enim ex parte est, et aliquid habet inperfectionis quantum est de natura sua. Credimus enim que non uidemus, sed intelligens de natura sui hoc non habet sed ei accidit. Et ideo fides euacuabitur, intellectus uero perficietur, Ia ad Cor. XIII°. Et ideo idem est non [264va] permanebitis et non intelligetis. Quia ergo scientia in quibusdam precedit credere, in quibusdam uero credere precedit intellectum ideo signanter dixit Dominus per Prophetam : Sciatis et credatis michi et intelligatis, quia ego ipse sum . Ipse est cui conuenit primo et proprie nomen essentie, sicut ipse respondit   Moysi, Exo. III°, dicenti : Ecce ego uadam ad filios Israel et dicam eis : « Deus patrum uestrorum misit me ad uos ». Si dixerint michi : « Quod est nomen eius ? », quid dicam eis ? Dixit Dominus ad   Moysen : « Ego sum qui sum ». Ait : « Sic dices filiis Israel : « Qui est », qui misit me ad uos ». Per hoc pronomen ego puritas essentie diuine. Pronomen enim meram substantiam significat, uanitas enim amixta est creature eo modo quo dicit Apostolus ad Ro., VIII° : Uanitati omnis creatura subiecta est ; et Ecclesiast. in principio : Uanitas uanitatum, dicit Ecclesiast., uanitas uanitatum et omnia uanitas. Per hoc uerbum sum significat essentiam super omnem essentiam, que dat aliis essentiam et esse et est in omni alia essentia et intelligitur et extra regulam aliarum. Sum enim uerbum est anormalum quod in omni alio uerbo intelligitur et est. Per qui quod est nomen infinitum infinitas et inmensitas illius summe essentie demonstratur. Et hoc est quod scire debemus quia ego ipse sum, ante me non est formatus Deus et post me non erit. Hoc scitur antequam credatur ; unde Johannes Damascenus III° capitulo : « Cognitio existendi Deum naturaliter in nobis inserta est », et IIII° capitulo : « Quoniam igitur est, manifestum est ; quid uero est secundum substantiam et naturam incomprehensibile uero est omnino [264vb] et ignotum. » Et postquam dixit : « Cognitio existendi Deum naturaliter nobis inserta est », subiungit : « Quia uero in tantum preualuit perniciosa malicia homini ut quosdam in irrationabilissimum et omnium malorum pessimum perditionis deduceret baratrum, ut dicant non esse Deum, - quorum insipienciam sacrarum enunciator Dauid : Dixit insipiens in corde suo : non est Deus. » Et ita quod scitum erat, uenit in dubium ; et quod insertum erat naturaliter cordi humano obnibulatur et effetatur et obscuratur insipientia juxta illud, ad Ro. I° : Obscuratum est insipiens cor eorum ; et Sap. II° : Malicia eorum excecauit eos. Ideo ad eliminandum hanc errorem et ad clarificandam animam neccessaria est fides, ut quod prius sciebatur postea credatur. Cognitio ergo existendi Domini prius habetur et prius scitur quoniam est, quam credatur. Quid uero est et quod trinus est et unus quod incarnatus, prius creditur quam intelligatur. Quia ergo ut in Ysa., XLIIII° : Ipse est primus et ipse est nouissimus et absque eo non est Deus , ideo precedere Dominum est inpossibile, uelle equari Deo est dementie.   Lucifer Deo equari uoluit, in cuius persona dicitur Ysa. XIIII° : Ascendam in celum et ero similis altissimo. In altitudine ei uoluit adequari , et ideo est deiectus, quia ut dicitur in Prou. : Qui altam facit domum suam querit ruinam. Demencie enim est hanc equalitatem desiderare ; quod enim per superhabundantiam dicitur, uni soli conuenit. Si enim angelus esset equalis Deo, Deus non esset altissimus. Unde hoc concupiscendo uoluit auferre Deo illam supremam excellentiam qua supereminet uniuersis et excellit omnia. Et ideo rapina appellatur ad Philip., II° [265ra] : Non rapinam arbitratus est se esse equalem Deo. In Filio uero non fuit rapina quia naturalis illa et perfecta et consummata generatio hoc exigebat, ut Pater Filium sibi equalem per omnia generaret. Et cum Pater et Filius sint eiusdem essentie et sint unum, et ideo non ex hoc quod Filius est altissimus, sequitur quod non sit Pater altissimus, nec ex hoc aufertur a Patre hec superhabundantia, siue hec superhabundans altitudo. Et quia   Lucifer uoluit esse altissimus, factus est uilior et nouissimus ; unde ei dictum est, Ysa. XIIII°, post predicta uerba : Uerumtamen detraheris usque ad nouissima laci. Uelle ergo equari Deo est demoniacum, sed uelle sequi Deum est gloriosum, unde et hic dicit : Gloria magna est sequi Dominum, sed non in quibuslibet ut in eis que sunt potentie et scientie, sed in hiis que sunt humilitatis, et humanitatis assumpte. Et si enim Apostolus dicat : Imitatores estote Christi sicut filii karissimi , et imitari idem sit quod sequi, non tamen uoluit hec dicere ut imitatores essemus Domini in hiis que supra naturam sunt, uel supra uires nostras, quod Dominus manifeste ostendit cum dixit : Discite a me quia mitis sum et humilis corde ; non dixit : discite a me mortuos suscitare, leprosos mundare, super undas ambulare, sed : quia mitis sum et humilis corde. Similiter dixit : Estote perfecti sicut et pater uester perfectus est ; Estote misericordes sicut et pater uester misericors est. Gloria est filio sequi bonum patrem. Magna gloria est ei qui potest dicere illud, Job XXIII° : Uestigia eius secutus est pes meus. Que sunt uestigia que reliquit Christi humanitas ? Paupertas, patientia, mise-[265rb]-ricordia, largitas, mansuetudo. O quanta demencia est huiusmodi uestigia detestari ! Que est maior paupertas quam se redigere in seruitutem perpetuam et dicere cum Apostolo : Cum essem liber ex omnibus, omnium me seruum feci. Uere seruus qui uelle non habet in quo consistit omnimoda et perfecta libertas ; hoc faciunt religiosi. Hec est maxima paupertas in qua uestigium humanitatis saluatoris relucet. De ipso enim dicit Apostolus : Qui cum diues esset factus est pro nobis pauper et factus est in unum diues et pauper. Hoc uestigium impressit Christus gloriosissime matri sue et   Johanni quem dilexit et aliis consobrinis suis, nec uoluit assumere in apostolos nisi eos in quibus hoc uestigium appareret. Hoc etiam uestigium posuit quasi principium et fundamentum aliorum cum dixit : Beati pauperes spiritu. Uestigium pacientie fuit impressum similiter caris suis. Demencia est detractare hoc uestigium in hiis qui carnis mortificationem in corpore suo jugiter portant, in frigore et nuditate qui quondam pellibus uariis fouebantur ; in fame et siti qui nutriti fuerant in croceis, id est cibariis delicatis ; in labore itineris, eundo et nudis pedibus, qui quondam in equis et palafredis magnis et mirabilibus super se ambulabant ; in uilibus et asperis qui mollibus induebantur et qui in sericis quondam cubabant in uili stramine, qui quondam ociosi, modo labores sustinent pro salute animarum. Hiis uestigiis detrahere non deberemus sed ea potius honorare, juxta illud Ysaye : Qui detrahebant tibi adorabunt uestigia pedum tuorum. Mansuetudo [265va] etiam uestigium Christi est in qua imitari debemus eum et eum sequi. Sed quidam expertes tocius mansuetudinis pacificie transeuntibus oblatrant et detractionibus lacerant, de quibus ad Gal., III° : Uidete canes, uidete concisionem. Hec uestigia impressa debent esse in uiris religiosis, maxime in fratribus minoribus et predicatoribus, et deberemus eos sequi ut essemus imitatores eorum sicut et ipsi sunt Christi, et hoc est sequi Dominum, quod est magna gloria. Magna gloria est scutiferi sequi dominum suum inter armatas acies, sicut legitur de scutifero   Jonathe , sic martires Dominum secuti per ignes et gladios. Laudatur natura canis quia propter aliqua impedimenta suum dominum non derelinquit ; laudatur anticipiter quoniam predam suam insequitur donec eam apprehendat ; sic fidelis anima Christum sequitur et querit an quem diligit anima mea uidistis ?, nec propter aliquam difficultatem a uestigiis eius declinat donec eum apprehendat. Sic ergo magna gloria est sequi Dominum. Nichilominus tamen est fructuosa, quia ex hoc quod quis sequitur Dominum, dierum longitudinem a Domino assequitur, id est beatitudinem que finem non habebit, de qua Dominus per Psalmistam : Longitudine dierum replebo eum et ostendam illi salutare meum ; et in Prou., III° : Longitudo dierum in dextera eius. Legitur Deutero., XXXI°,   Moyses improperasse populo israelitico : Noui enim quod post mortem meam iniqua agetis et declinabitis cito a uia quam precepi uobis et occurent uobis mala in extremo tempore. Et uos cauere debetis ne pater uester beatus   Franciscus [265vb] possit hoc uobis improperare. Si enim monachi deuiant a uia sibi tradita a beato   Benedicto, non est ita improperandum eis. Sunt enim quadringenti anni et amplius elapsi a tempore beati   Benedicti; a tempore beati   Francisci nondum sunt completi LXa anni. Caueatis ergo ne uobis possit improperari quod Apostolus improperat ad Gal., I° : Miror quod sic tam cito transferimini ab eo qui uos uocauit in gratiam [Christi] in aliud euangelium. Ad hoc enim celebrantur uestra capitula generalia ad uidendum si declinatum est in aliquo a perfectione a qua incepit ordo uester, et ordinare per quam uiam possit ordo reduci ad statum suum. Laboretis ergo ad hoc fratres karissimi, ut in illa perfectione perseuerantes possitis peruenire ad illam summam perfectionem in qua nichil boni deerit, et in qua nichil mali aderit, id est ad eternam beatitudinem ad quam nos perducere dignetur   Jhesus Christus, et cetera.