Eudes de Châteauroux, « dossier franciscain », sermo
11 (Schneyer : 726)">
<< | >> |
| Plan : synthétique classique pas de plan V. interventions éditoriales (en rouge) |
Liste de la matière biblique :
Thema
Matheo I :
In hec uerba Ecclesia designatur
I.A :
Ecclesia Regnum celorum est
Regnum celorum Ecclesiam apellat secundum suum exordium
primitiuum et appellatur regnum celorum eo modo quod unum simile nomine [92vb] alterius similis nominatur, sicut uidemus in piscibus qui nominantur nominibus
animalium quibus assimulantur. Ecclesia enim, maxime illa primitiua, assimilata est regno
celorum ut sumptum exemplo, ut filia matri, ut uerificatum sit in ea quod dicitur Ezechiele,
XVI° :
Qualis est mater talis est
filia
; unde dicitur in Apo., XXI° :
Uidi sanctam ciuitatem
Iherusalem
nouam descendentem de celo a Deo paratam. Forma descendit ab
ydea, siue paradimate. Dicitur etiam regnum celorum quia portio est
regni celorum et ei coadunabitur quando ueniet regnum ad regnum.
I.B :
Ista similis fuit grano sinapis
I.B.1 :
Apostoli fuerunt semen, egressi a populo
iudaico
Ista secundum suum exordium similis fuit grano
sinapis quod Dominus seminauit in agro mundi ut fructificaret et multiplicaretur, de
quo dicitur Ysaia :
Qui egrediuntur
impetu a
Iacob
implebunt faciem orbis semine.
Illi enim sancti primitiui apostoli Domini et discipuli
acti impetu spiritus Domini egressi sunt a
Iacob, id est a populo iudaico, illum in sua cecitate
relinquentes, et repleuerunt faciem orbis semine, id est se ipsis, a quibus surrexit fruges fecunda, id est populus christianus. I.B.2 :
Sicut granum sinapis, magne uirtutis fuerunt quando
tribulationibus terebantur
Granum sinapis uirtuosum est et minimum, et quanto
plus teritur, tanto amplius suam uirtutem manifestat ; sic apostoli et illi sancti primitiui
magne uirtutis fuerunt in faciendo miracula, in conuertendo ad fidem gentium multitudinem,
et hec uirtus maxime tunc apparuit quando tribulationibus terebantur, et quanto plus
terebantur tormentis et penis atrocioribus et tanto eorum uirtus amplius apparebat.
I.B.3 :
Sicut hoc granum minimum est, apostoli fuerunt pauperes
et abiecti, sed hoc granum creuit in arborem
Hoc granum minimum est omnibus seminibus
quia fuerunt pauperes et abiecti, ignobiles et illiterati, sed crescens maius effectum est
omnibus [93ra] oleribus, id
est omnibus generibus hominum de quibus dicit II :
Nostris temporibus quod tunc fuit factum, in beato
Francisco iteratum est
Sed quia
nichil
nouum sub sole nec potest quicquam dicere : hoc recens est, ut dicit Ecclesiastes,
iam enim precessit in seculis que fuerunt ante nos
, et quod
fuit est ipsum quod futurum est ; ideo nostris temporibus quod tunc fuit factum, in beato
Francisco iteratum est et innouatum ut per istam iterationem in nobis fides de preteritis
confirmaretur.
II.A :
Beatus Franciscus Regnum celorum fuit
Beatus enim Franciscus regnum celorum fuit, similis grano sinapis et minimus
omnibus seminibus, sed creuit ut maior aliis fieret, factus arbor ita ut uolucres celi
ueniunt et cotidie ueniunt ut habitent in ramis eius. Ipse enim uere regnum celorum fuit ut
in ipso regnaret Deus sicut in celo, quod petere nos docuit
Saluator in oratione quam docuit cuius una petitio est :
Fiat uoluntas tua sicut in celo et in
terra. Sicut enim in celo uoluntas Dei fit et existentes in celo uoluntatem Dei
implere satagunt, nec uolunt precise aliquid, nisi quid sciunt Deum uelle, sic beatus [93rb] Franciscus studuit facere per omnem modum et adimplere Domini
uoluntatem postquam lumine diuine gratie fuit illustratus, nec precise aliquid uoluit et
diffinite, nisi quod sciuit Deum uelle uel credidit. Sciuit enim Deum uelle que in preceptis
dominicis continentur. Credidit autem Deum uelle ea que in consiliis diuinis suggeruntur.
Illud quod sciuit esse uoluntatem Dei, uoluit diffinite ; quod uero credidit esse uoluntatem
Dei non diffinite uoluit, sed sub conditione, scilicet nisi Deus aliter ordinaret, sicut
beata Uirgo uoluit uirum non cognoscere nisi Deus aliter
ordinaret. Beatus enim Franciscus rectus fuit de numero illorum de quibus dicitur in Cant.,
I° :
Recti diligunt te. Rectus
fuit quia rectum cor habuit et ideo meruit gloriari iuxta illud, Psalmi :
et gloriabuntur omnes recti corde. Rectum
enim cor est quod a uoluntate Dei non discordat, que debet esse regula cordis nostri. Quia
ergo beatus Franciscus postquam eum Dominus uisitauit et illuminauit et ad se conuertit,
studuit uoluntatem suam conformare uoluntati diuine pro modulo suo, ideo in hoc conformis
fuit illis qui sunt in regno celorum, immo qui sunt regnum celorum. Sicut homines regni Francie regnum
Francie dicuntur, et quando maiores congregati sunt
alicubi, dicitur ibi esse totum regnum Francie, sic ergo
beatis Franciscus regnum celorum fuit.
II.B :
Fuit similis grano sinapis
Et fuit similis grano sinapis secundum exordium sancte
conuersationis sue. II.B.1 :
Minimus fuit in oculis propriis et in oculis
aliorum
(Francisci humilitas)
Minimus enim fuit in
oculis propriis et in oculis aliorum, unde potuit dicere cum Apostolo et de se et de suis
sequentibus, maxime a principio, illud, Ia ad Cor. IIII° :
Tanquam pur-[93va]-gamenta
huius mundi facti sumus omnium peripsema usque adhuc. Ideo ut tam ipse quam sui
reputarentur ab indoctis hominibus insani, a quibusdam heretici, a quibusdam nuncii
antichristi, et
spectaculum facti
fuerunt mundo
, id est mundanis hominibus, qui reputabant eos
fatuos ; nichilominus spectaculum erant Deo, qui eos oculis misericordie sue et benignitatis
respiciebat.
Oculi enim Domini super ipsos erant, quia
iusti erant et aures eius in precibus eorum
; spectaculum
erant angelis bonis qui eos comitabantur, qui eis auxilium prestabant et eis suas
illuminationes prestabant, et angelis malis qui eis inuidebant et pre inuidia thabescebant,
uidentes magnalia que Deus faciebat per eos in conuersione peccatorum, iuxta illud, Psalmi :
Peccator uidebit, id est diabolus qui pre aliis peccauit, uidebit beatum
Franciscum et suos, et irascetur dentibus suis fremet et thabescet, sed
desiderium peccatorum peribit
quo demones et mali homines affectabant suffocare
hoc semen. Sic ergo beatus Franciscus, in oculis propriis et in oculis aliorum hominum, fuit
minimus reputatus, et hanc minoritatem non erubuit, siue ex hac reputatione, sed ex hac fuit
potius gloriatus, unde et se et fratres suos Minores uoluit appellari. Multum discrepant ab
hac intentione beati Francisci qui magni sunt in oculis propriis et magni uolunt reputari et
appetunt magni fieri et esse de ordine maiorum, id est episcoporum : ordo enim episcoporum
ordo maiorum est. Uideant tales ne a Domino apostate iudicentur. II.B.2 :
Sicut granum sinapis, beatus Franciscus magne uirtutis
fuit
(Francisci paupertas)
Granum [93vb] sinapis etsi minimum tamen
magne uirtutis est ; est enim calidum in trio gradu, uirtutem habet dissoluendi, consumendi,
attrahendi et extenuandi, ualet contra paralisim lingue et contra paralisim aliorum
membrorum maxime in principio egritudinis ; contra antiquum asma ex glutinoso humore datur ;
uinum excoctionis eius et ficium siccarum ualet contra opilationem splenis. Uere calidus
fuit beatus Franciscus et sui similes in quarto gradu quia dilexit ardente amore et perfecto
ea que infra se erant et que iuxta se et quod in se et quod supra se. Isti enim sunt quatuor
gradus ignis quem Deus uenit
mittere in
terram et uult quod ardeat. Ultra hos quatuor gradus
non est alium gradum reperire et dicitur sinapis calidus esse in medio quarti gradus. In
summo enim quarti gradus beata Uirgo, et in secundo gradu,
post primum gradum, sancti martires Dominum diligunt quia
maiorem hac dilectionem
, et cetera. Beata Uirgo in anima passa est, sancti martires in corpore ; dictum est enim
beate Uirgini :
Et tuam ipsius animam pertransibit gladius
; beatis autem
martiribus potuit dici, uestra corpora perforabit gladius. Unde tam beata Uirgo quam martires animam suam posuerunt pro Domino, sed alio et alio
modo ; beata autem Uirgo excellentior quam martires et
ideo amor eius est in excellentiori gradu. In infimo gradu qui sub timore tamen Domini
uxores habentes et diuicias huius mundi diuisi sunt et sunt
solliciti que sunt mundi
, Deum tamen diligunt
caritate. In gradu altiori sunt uiduitatem [94ra] et uirginitatem
amplexantes et omnia quantum ad proprietatem relinquentes. Inter hos duos gradus inferiores
et alios superiores predictos sunt quasi in medio qui extremam paupertatem assumentes,
renunciantes proprio et communi, qui non desunt martirio sed martirium sibi, habentes uitam
in patientia et mortem in desiderio. In hoc medio stetit beatus Franciscus. Sed quidam sunt
qui nec sunt frigidi nec calidi, quidam qui sunt frigidi et etiam congelati. Iste autem fuit
calidus, non tepidus, immo calidus in quarto gradu. Iste uelut granum sinapis uirtutem
habuit dissoluendi congelatos in peccatis. Per ministerium enim eius fecit Dominus
cristallum, sicut frustrum panis, et eum sibi incorporauit ; per ministerium eius exsiccati
sunt fontes abissi magne in pluribus, luxuria scilicet
et amaricia a quibus peccata quamplurima oriuntur, et implectum fuit in ipso quod in Psalmo
dicitur :
Tu siccasti fluuios
Etham
, id est diaboli ;
Etham enim interpretatur « fortis » uel «
robustus », iste est diabolus de quo dicitur in Euangelio :
Cum fortis armatus
et cetera. Habuit etiam
uirtutem attrahendi. Ipse enim, uelut adamas in manu
Domini, homines ferreos, duoros et indomabiles, traxit ad Deum et ad religionem, ubi nos
habemus in Amos, VII° :
Ecce Dominus
stans super murum litum et in manu eius trulla cementarii
, alia littera habet :
adamas. Homines ferrei sunt
qui alios domant, percutiunt et conterunt et cogunt alios obedire sibi. Iste etiam habuit
uirtutem extenuandi, id est homines inducendi ad paupertatem et adducendi ad extremam
tenuitatem, et impletum [94vb] fuit in eo illud, Ysaie X° :
Mittet in pinguibus eius tenuitatem
.
Per incrassatos ergo et pingues in sacra Scriptura
diuites intelliguntur, II.B.3 :
Beatus Franciscus fuit minimum sed creuit et quasi
maior factus est aliis institutoribus
Hoc granum minimum fuit omnibus seminibus.
Beatus
Benedictus et
Augustinus et alii institutores fuerunt quasi quedam semina, quedam quasi
initia creature Dei. Beatus uero Franciscus creuit et quasi maior factus est hiis quo ad
crementum, quia frugem fecundiorem produxit in tam breui tempore quam aliquis illorum, ut
frugem istam nemo dinumerare possit. Factus est arbor
producens ramos, id est domos religionis sue uel
potius tres religiones seu tres modos religionis, quasi tres principales ramos, scilicet
fratrum Minorum, Dominarum sancti Damiani uel sancte Clare et Penitencium, adeo quod uolucres celi ueniant et habitent in hiis ramis.
Uolucres, que se exaltant uolando super pisces, reptilia et quadrupedia,
sunt qui nobilitate uel diuiciis seu scientia aliis sunt altiores. Istos uidimus quamplures
et uidemus uenientes ad ramos huius arboris et habitare ibi, id est ad domos religionis
beati Francisci et, assumentes ordinem, ibi habitare et professionem facere et pro missionem
morandi. III :
Nos, non crescimus in bonum, immo diminuimus
Nos uero, miseri, non crescimus in bonum,
immo diminuimus a bono et cotidie nobis ipsis simus peiores [94vb]
et uiliores illitteratis et popularibus, et impletur in nobis illud, Ysaie :
Et erit sicut populus sic et
sacerdos
; et utinam non peior quam
populus sit sacerdos, iuxta uerbum beati Bernardi .
Non