>>

Sermon à la Portioncule devant la Curie et les dignitaires de l’ordre (1265)    

Texte de base : Rome, A.G.O.P., XIV, 34, f. 127ra-128rb
Texte établi par Emmanuelle Choiseau

Mots-clés :
Franciscus peccator |   Franciscus illiterati |   Francisci conuersio  

Pas de distinctions Pas d'exemplum Figurae (15) Matière biblique (10) Interprétation des noms (2) Liturgie et pratiques (1) Pas de sources déclarées Noms de personnes (9) Noms de lieux (9)

Plan : synthétique classique pas de plan V. interventions éditoriales (en rouge)

Luca. X° : Homo quidam descendebat de Iherusalem in Iericho et incidit in latrones . Hoc euangelium heri lectum fuit, et currit per totam septimanam istam, nisi festo superueniente impediatur. Cum uenirem modo ad locum istum, recordatus sum quod cum essem puer et inspicerem quamdam uitream in qua depicta erat ista parabola siue ystoria, et nescirem quid hoc esset, stetit iuxta me quidam iuuenis laicus quem non cognoscebam, et dixit michi: « Ista pictura ualde confundit clericos et religiosos in comparatione laicorum », quia ipsi non compatiuntur pauperibus et indigentibus; laici autem eis compatiuntur et iuuant eos in necessitatibus suis, et exposuit michi ystoriam euangelii. Michi uidetur quod temporibus beati Francisci fuit impleta ista ystoria. Per istum hominem qui descendit de Iherusalem in Iericho designantur homines qui a statu gratie cadunt et incidunt in peccata. Uere enim descendunt a statu sublimiori ad statum ualde dimis-[127rb]-sum, ab alto ualde in profundum, a statu libertatis ad statum seruitutis. Qui enim facit peccatum, seruus est peccati, ad Rom. : Dum serui essetis peccati liberi facti estis iustitie , id est a iustitia emancipati. A statu nobilitatis ad statum ignobilitatis. Dum essent in gratia, filii erant Dei. Dedit eis potestatem filios Dei fieri, filii Excelsi omnes . Sed per peccatum fiunt filii diaboli, Io. VIII° : Uos ex patre diabolo estis . Et a statu diuitiarum ad statum paupertatis extreme. Existentes in gratia, diuites sunt in Deo. Habent enim ipsum Deum et thesauros uirtutum et bonorum operum. Hii sunt thesauri desiderabiles, de quibus Ia ad Cor. III° : Superedificant sibi aurum et argentum et lapides pretiosos . Ueniunt enim omnia bona pariter cum illa, id est cum Dei sapientia, cum uenit in cor hominis. Sed per peccatum isti thesauri ammittuntur. Unde cuidam dicitur in Apocalipsi III° : Dicis quod diues sum, cum sis pauper et miser . Descendit a statu sanitatis ad statum infirmitatis, quod recognoscebat qui dicebat: Non est sanitas in carne mea ; Is. I° : A planta pedis usque ad uerticem non est in eo sanitas. A statu essendi ad statum non essendi. Mali enim homines non sunt, ut probat Boethius : facti enim sunt socii eius qui non est ; Iob XXX° in persona talium dicitur : Ad nichilum redactus sum , et nesciui. Uere ergo peccator descendit, quando spreto incommutabili bono rebus miserabilibus adheret. Et descendit ab Iherusalem, statum pacis deserendo. Iherusalem interpretatur pacifica uel uisio pacis. Et Ysayas dicit, LXVII° : Non est pax impiis dicit Dominus, cor impii quasi mare feruens quos quiescere non potest. Et descendit in Iericho, quod interpretatur luna , hoc est ad statum mutabilitatis, sicut continue luna mutatur, deficit, maculas habet, causa turbationis est et aeris et maris. Unde dicitur [127va] : Uas castrorum in excelsis , Ecclesiastico XLIII°. Ad talem statum descendit peccator. Cor enim eius dissimile , Prou. XV° . Modo uult unum, modo uult contrarium, deficit in conatibus suis, et sibi ipsi causa est turbationis et etiam aliis. Sic descendens in Iericho, id est ad predictum statum, incidit in latrones, id est in peccata multa de quibus non preuiderat, nec credebat quod in ea deberet incidere. Spoliatur uirtutibus. Ioseph spoliatus fuit ueste polymita, et tunc uenditus et traditus alienigenis. Dominus Ihesus primo spoliatur propriis uestibus, et postea crucifixus ; Iob XIX° : Spoliauit me gloria mea . Iste homo uulneratur in naturalibus, Iob XVI° : Conuulnauerunt lumbos meos, concidit me uulnere super uulnus ; in Psalmo : Super dolorem uulnerum meorum addiderunt , peccatum pecato addendo. Demittitur semiuiuus, quia amissa uita gratie, remanet ei uita nature, uita presens, per quam potest redire ad uitam gratie, et potest recuperare sanitatem, si uoluerit recipere emplastrum gratie quod sibi offertur. Et sicut in psalmo in quo dicitur: Dixit et uenit locusta et bruccus cuius non erat numerus , nomine locuste et brucci intelligitur innumera multitudo locustarum et bruccorum, sic hic nomine istius hominis intelligitur innumera multitudo hominum peccantium , que erat tempore beati Francisci, et adhuc est. Sed sacerdotes et leuite, id est prelati maiores et alii minores, tam clerici quam religiosi, licet uiderent hominem istum sic uulneratum et spoliatum, non compatiebantur ei, sed uiso eo, pertransibant, nec misericordia moti erga eum curam illius agebant, licet uiderent, id est intelligerent, eum nudatum et uulneratum, quia nec sibi ipsis compatiebantur, qui similiter erant uulnerati et spoliati. Dicit Ecclesiasticus XIIII° : Qui sibi nequam cui bonus ? [127vb] Samaritanus uero, id est beatus Franciscus, qui laicus erat nec erat clericus , licet litteratus erat aliquantulum, sicut Samaritani legem Moysi recipiunt, sed non prophetas, et in illa parum nouerunt , quibus non coutuntur Iudei, homines intenti lucris, sic beatus Franciscus familiaritatem non contraxerat cum aliquibus uiris religiosis, sed lucris incumbebat, et uanitatibus seculi agitabatur. Iste attendens se nudatum uirtutibus et gratia Dei, et confossum uulneribus peccatorum, sibi ipsi compatiens, misertus est sui, iuxta consilium Ecclesiastici: Miserere anime tue placens Deo , et uino compunctionis lauit uulnera sua, de quo in psalmo : Potasti nos uino compunctionis . Hoc uino lauit cor suum, iuxta consilium Ieremie IV° : Laua a malitia cor tuum Iherusalem , ne intereas, et Ysa. I° : Lauamini, mundi estote. Inuenit enim in corde suo fontem patentem in ablutionem peccatoris et menstruate , Zach. XIII° , a quo hausit aquam lacrimarum. Fons iste conscientia propria. Iste est puteus quem Dominus ostendit Agar erranti in deserto. Infundit etiam oleum, id est spem, et confidentiam de Dei misericordia reportans, mitigauit dolorem uulnerum suorum, recepta a Deo consolatione spirituali. Hec infusio Dei fuit ut infundentis, eius ut recipientis. Et potuit dicere cum Psalmista: Secundum multitudinem dolorum meorum in corde meo consolationes tue letificauerunt animam meam. Et potuit gratias agere ei qui consolatus est eum in omni tribulatione sua. Sed quia natura boni est ut diffundat se ipsum, et nullius boni possessio iucunda est sine socio, ideo iste Samaritanus, id est beatus Franciscus, postquam compassus fuit sibi ipsi, compassus fuit et aliis, quibus compassi non fuerant sacerdos et leuita nec miserti, quia nec sui miserti fuerant. Et curam egit istius uulnerati, exemplo suo et uerbis et amonitio-[128ra]-nibus infundens uinum et oleum in istius uulneribus sauciati, et posuit eum super iumentum suum , id est super se ipsum, qui uere poterat dicere Domino : Ut iumentum factus sum apud te . Iumentum a iuuamento dicitur. Ipse enim portabat onera singulorum. Duxit hominem istum sauciatum ad stabulum . Stabulum a stando dicitur, domus scilicet in qua stant pertranseuntes et peregrini, et recipiuntur. Sic Helena mater Constantini dicitur fuisse stabularia , que recipiebat aduenientes in domo sua. Stabulum istud religio beati Francisci, tam hominum quam mulierum, in qua recipiuntur tam noti quam ignoti, tam homines quam mulieres, qui se reputant transeuntes et peregrinos et aduenas super terram. Sed oportet eos dare pretium stabulario duorum denariorum, id est dare Deo, qui est stabularius, animam suam et corpus. Ordinis enim beati Francisci Deus est stabularius. Huic stabulario commisit beatus Franciscus omnes illos, qui ad hanc religionem exemplo ipsius adducti sunt et adducentur. Et rogauit stabularium ut curam eorum agat, et dedit ei duos denarios , animam ipsius scilicet et corpus, et ait : Curam illius habe et quodcumque supererogaueris, ego cum rediero reddam tibi. Reuertetur enim beatus Franciscus ad uitam, ad corpus proprium in generali resurrectione. Et tunc ueniens ueniet cum exultatione portans manipulos suos , id est illos qui exemplo suo ad Dominum sunt conuersi, et offeret eos Domino, sicut sacerdos offerebat in die Penthecostes manipulos primitiarum. Tunc offeret Domino talenta que superlucratus est, pro eis que Domino fecit et [Dominus] supererogauit commissis sibi a beato Francisco. Tunc audiet beatus Franciscus a Domino : Euge serue bone et fidelis; quia super pauca fuisti fidelis, super multa te constituam intra in gaudium Domini tui. Aqua propinquior fonti purior est. Transumptum enim a primo exemplari uerius [128rb] est. Sic uos carissimi qui estis in fonte, id est in capite religionis quam instituit beatus Franciscus, non tantummodo propinqui, et qui immediate transumpti estis ab ipso exemplari, plus puritatis et ueritatis habere debetis, et magis expresse sequi uestigia beati Francisci, ut ad consortium eius peruenire ualeatis, et nos uobiscum, prestante Domino nostro Ihesu Christo qui cum Patre et Spiritu sancto uiuit et regnat per omnia secula seculorum Amen.